Levinas and multicultural society

Gisteren ging ik naar een thema-avond over interculturele communicatie in het Wereldhuis in Den Haag. Het was interessant, maar ik vind dat de wetenschappelijke modellen die behandeld werden inmiddels volledig achterhaald zijn. Ik denk dat we zulke modellen maar beter achterwege kunnen laten. De praktijk van (het Wereldhuis in) de Schilderswijk is veel interessanter… 

Het eerste model dat werd behandeld was de cultuur-driehoek van Gerd Baumann. De spreekster, Siela Ardjosemito-Jethoe, zei dat er volgens Baumann drie factoren zijn die een cultuur beïnvloeden: religie, nationaliteit en etniciteit. Ze zei dat het goed is om te kijken naar die factoren om te zien waar we staan en welke kant we op willen, hoe we ons willen ontwikkelen. Want cultuur is niet statisch maar dynamisch, het kan veranderen. En zelf heeft ze ook nog de factor "gender" aan het model toegevoegd.

Maar is het nu echt zo dat een bepaalde cultuur door deze drie/vier factoren wordt  bepaald? Ik denk dat er in een multiculturele omgeving als de Schilderswijk een heel web is van factoren die invloed hebben. Het is allemaal niet zo makkelijk meer in categorieën / hokjes in te delen - en dat hoeft ook helemaal niet. De factoren zijn zelf al vaak "multi": multi-religieus, multi-etnisch, multi-cultureel. De invloed van religie is diffuus: aan de ene kant is er een proces van ontkerkelijking in Nederland. Aan de andere kant is de islam in opkomst, maar er is geen "de islam", daar zijn ook weer veel verschillende varianten binnen. En of je mindfulness en yoga ook als religie kunt beschouwen is de vraag. Ook het begrip etniciteit is niet eenduidig. De spreekster vertelde dat haar man Japans is en dat zij in Nederland is geboren met Hindoestaans-Surinaamse ouders. Wat de etniciteit is van haar kinderen wordt langzamerhand onbenoembaar: Japans-Hindoestaans-Surinaams-Nederlands is een rare categorie. "Gemengd" is het enig mogelijke label. En er zijn nog zoveel meer factoren die een cultuur beïnvloeden: verschillen tussen stad en platteland, hoogopgeleid en laagopgeleid, rijk/arm, honkvast of reislustig etc. Je kunt niet altijd meer spreken van één bepaalde cultuur op één plek, het is eerder een waaier van subculturen.

Waarom willen we eigenlijk een model met categorieën, waar we mensen dan in proberen te proppen? Dat is helemaal niet nodig. Cultuur is inderdaad dynamisch en we kunnen zelf kiezen hoe we ons leven vorm geven. 

Ik vind het wel fijn om in een omgeving te leven waarin iedereen om mij heen verschillend is. Als ik nog zou willen segregeren in de omgeving waarin ik nu leef, dan zou het niet eens lukken (maar ik wil het dus ook niet). 

Een voorbeeld: Mijn zoontje gaat naar een nieuwe gastouder omdat de vaste Hollandse gastouder ziek is. De nieuwe gastouder is een Surinaamse moslima. We hadden het over Ilyes, de kleinzoon van de vaste gastouder. "Hé, dat is een islamitische naam", zei de nieuwe gastouder. "Ja, haar schoonzoon is Algerijns", zei ik (en over waarom mijn eigen kinderen ook islamitische namen hebben, daar hadden we het al eerder over gehad). Mijn omgeving is aardig een smeltkroes van religies en culturen. De hutspot met halal worst is bij ons goed ingeburgerd :)

Is er een alternatief voor het model van Gerd Baumann, wat betreft tools voor interculturele communicatie? Ik denk dat het vooral gaat om een houding van rekening met elkaar houden en open staan voor de ander. Het is handig om een beetje op de hoogte te zijn van wat belangrijk wordt gevonden in andere culturen. De Nederlandse cultuur is bijvoorbeeld mondig en direct. Dat kan in een andere cultuur soms beledigend overkomen. Dus daar kun je rekening mee houden door de manier waarop je bijvoorbeeld feedback geeft aan iemand met een andere culturele achtergrond (niet op een botte manier kritiek geven). Als je van beide kanten moeite doet om elkaar te begrijpen kun je samen zoeken naar manieren om goed met elkaar om te gaan.