4/25/2007

 

Free will and human suffering

Today I would like to write about an msn talk I had with my friend Khalid, about religion. This is something that rarely happens, I think, to be able to quietly exchange views like this, to get to the core of what we mean. In real life I find it much more difficult to express my views like this.
See also how Khalid and I spoke before about "God is good". Khalids nickname is Kilo-Oscar, and my nickname is referring to my last weblog post (called “My soul wants to be a gipsy”).


Our talk started with Khalid telling me a story about the devil, from the Quran:

Kilo-Oscar says:
We are told in the Quran, that when Adam – the first human – was created, God made a comparison between him and the rest of the creatures, and He said: “This is my best creation”. And to convince the angels, he made Adam learn some sort of names without order. Adam had a free will, and he was able to learn the names, others didn't. Which proved his superiority.
So now God gave an order to all others to bow for Adam. Everybody did, except the devil. Because he knew that Adam was created from mud and that he was created from fire. And in his perspective fire is stronger than mud. The devil knows that he will be punished, but at the same time he said that I will make as many humans punished with me as possible.

Then we spoke about Ayaan Hirshi Ali, about how God became a kind of devil in her eyes. And I said that from my 14th until my 30th, I didn’t believe in God, but still I never started to see him as a devil.

Esther - blog: Mijn ziel wil een zigeuner zijn says:

It is sad, sometimes when human beings do injustice to each other, some people think it is coming from God.

Kilo-Oscar says:

Well as I said, God said that humans are the best creatures because they have a free will.

Kilo-Oscar says:

When people do injustice to each other then it is not God who is responsible, it is only the humans themselves.

Esther - blog: Mijn ziel wil een zigeuner zijn says:

Yes, we have the ability to choose for goodness but often we don't use our abilities enough.

Esther - blog: Mijn ziel wil een zigeuner zijn says:

It’s a question which is almost impossible to answer for humans, I think: Is a free will a positive thing, if it leads to so much injustice and suffering. If you know that humans are going to fight endless wars, destroy nature, so many people dying of hunger, with problems of racism, violence. If you know that all of this is what your creatures are going to do, do you want to give them a free will then? So many people who don't deserve the lives they get, who are good themselves.

Esther - blog: Mijn ziel wil een zigeuner zijn says:

It will hurt God I think.

Kilo-Oscar says:

Well it won't Hurt God because he definitely knows what is going to happen and what his creatures will do.

Esther - blog: Mijn ziel wil een zigeuner zijn says:

He knows, he made the decision deliberately. But don't you think he will cry when an African mother has lost another child because of hunger or war?

Kilo-Oscar says:

Hunger and war are all results of human actions.

Esther - blog: Mijn ziel wil een zigeuner zijn says:

He knows it's the fault of human beings, but the mother who looses her child cannot help it.

Kilo-Oscar says:

She lost her child which is His creature, it means that he knew in advance that the child will die and he wanted to see what is the mother's reaction, will she have faith in God or will she lose her faith.

Esther - blog: Mijn ziel wil een zigeuner zijn says:

Especially for the harm that humans do to each other it is sad to see how innocent people suffer. Personally I imagine God as crying for the suffering of innocent people, crying for oppression and pain.

Kilo-Oscar says:

In my view God has control over time, and maybe all that is happening in this life is no harm at all. Something like with the matrix.

Esther - blog: Mijn ziel wil een zigeuner zijn says:

Life is always a test if you can keep the goodness and overcome the obstacles, but I don't think that God takes away the child as a test for the mother. The woman feels the suffering.

Kilo-Oscar says:

She will. And the man responsible for the killing of the child will be punished more.

Esther - blog: Mijn ziel wil een zigeuner zijn says:

There can be a reward in the afterlife but it doesn't make this life undone.

Kilo-Oscar says:

And the mother who suffers will also get some mercy on the day.

Sometimes when God is angry with someone he makes his life more comfortable.

So that he will do more wrong and will deserve more punishment.

It is just like never interupt your enemy when he is making a mistake.

Esther - blog: Mijn ziel wil een zigeuner zijn says:

Doesn't he want all beings to reflect and become good then?

I don't think he wants to see the mothers reaction. I think he wants the child to live, but he accepts the consequences of giving a free will to human beings.

Kilo-Oscar says:

And it may also mean that he loves the child and doesn't want him to go through the life process. Childern who die young go to heaven.

Esther - blog: Mijn ziel wil een zigeuner zijn says:

Many things that happen to us are not sent by God.

Kilo-Oscar says:

The ones which happen because of humans are not, they are indirectly from God.

Esther - blog: Mijn ziel wil een zigeuner zijn says:

Why doesn't he give some more rain in Africa, so the children have more to eat and can live? Why does he let them die, why is it so hard to survive on that continent, while in Europe we become indifferent because of all our wealth. There is no justification, I don't think that God finds that Africans deserve to suffer like this. And God doesn't approve of the harm humans do to each other.

Kilo-Oscar says:

Tell me something: If there was more rain in Africa and the people were living happily then would there be people who think like you?

Esther - blog: Mijn ziel wil een zigeuner zijn says:

I refuse to see their suffering as necessary to make me an idealist. If there is no injustice and no suffering then no idealists are needed.

But I know that the only solution is no free will, free will means people keep choosing for evil sometimes, and so it means injustice will stay.

It would be a boring paradise without evil, if there is no free will.

We would be unable to harm each other or at least nobody could protest against it, there would be no distinction between good and evil, no ethics.

We would live like animals, following our instincts.

Kilo-Oscar says:

At least I know that if there was no suffering then we would have never met because we actually met because we discussed this suffering.

Kilo-Oscar says:

We were created in different colours and made to live under different circumstances, in order to interact, in order to choose.

Esther - blog: Mijn ziel wil een zigeuner zijn says:

That challenge is always there for us.

This doesn't exist like this for animals. They cannot help it if they harm each other and they cannot choose to become a vegetarian if it is not in their nature.

Kilo-Oscar says:

That is why animals don't go to heaven or to hell. But for us to go to heaven we have to make the right choices. And if there was no diversity and no hard times, then how could we learn to make the right choices…

Esther - blog: Mijn ziel wil een zigeuner zijn says:

Choice means that both good and bad is possible, if there is only good as an option then it is not a choice. This means that if we choose without the interference from God, there will always be bad choices next to the good ones.

Kilo-Oscar says:

And this is exactly what is happening.

Evil is there so that people can do nice things as well.

If everything is nice then there is nothing to do.

It is a matter if making the right choices.

Those who say that God doesn't exist because of the suffering in the world, are not really giving a good argument.

Esther - blog: Mijn ziel wil een zigeuner zijn says:

Free will / ethics / being human is not possible otherwise. So if someone says: “I want all suffering and injustice to end”, then the next question is: “do you want to stop being human and become an animal”?

Kilo-Oscar says:

And all the suffering suddenly becomes a proof of God's existence

Esther - blog: Mijn ziel wil een zigeuner zijn says:

For me it is not a proof, it is more something I feel and a consistent story which I believe in.

It would be possible to think of other explanations for the suffering.

Kilo-Oscar says:

Like?

Esther - blog: Mijn ziel wil een zigeuner zijn says:

There is no God, there is no meaning of life. We are here by accident, as a result of the evolution process. We humans survived better because of having developed our brains in such a way that we can have a language, culture, and so on. There is no ground for ethics. Religion is a human invention, because we couldn't understand the world around us, so we invented a God. The more science will develop, the more religion will disappear. Everything that happens is just a coincidence, not planned by anyone. There is no heaven or hell, nobody to punish or reward us. We are here as a result of the big bang and the evolution process. On this planet the conditions turned out to be suitable for life. The command of "Thou shalt not kill" has no meaning, it is coming from nobody. If we all kill each other in wars then this is bad for our species, because our numbers will decrease, but there is nobody at a metaphysical level who cares about this. It is just a chain of causes and effects.

Kilo-Oscar says:

The planet exists because of the big bang (theory). It is just a theory. So this means that you believe in fairytales.

Esther - blog: Mijn ziel wil een zigeuner zijn says:

For scientists it's the most likely theory so far.

Kilo-Oscar says:

Most likely, not the confirmed one.

Esther - blog: Mijn ziel wil een zigeuner zijn says:

For our story there is no proof, and for the big bang theory neither.

Kilo-Oscar says:

And which is our story?

Esther - blog: Mijn ziel wil een zigeuner zijn says:

God has given us humans a free will, with which we can choose between good and evil. So it can always happen that humans choose for evil. Without any evil we would live in a paradise with no injustice or suffering. Many people in the world have difficult lives. There are good friendly people, who always try to help other people, who would deserve to be happy, but who have nonetheless a life full of suffering.

God cares for the people who suffer. He is closer to them than the people who have everything they can think of, and who have become indifferent. The reason that God doesn't end the suffering is not that he is a weak small creature who cannot do that, neither that he is mean and that he thinks these people deserve to suffer; the reason is that humans cannot have a free will if it is impossible to choose for evil.

So we can choose and we are responsible for the choices we make and this is why we are obliged to think of what we do to others. We have to treat each other, and the planet, in a good way.

Kilo-Oscar says:

Exactly the same thing I was trying to say.

And what about the big bang theory and evolution, do you think the theory is complete?

Esther - blog: Mijn ziel wil een zigeuner zijn says:

Yes I think so.

Kilo-Oscar says:

As far as I am concerned, I think they still have a long way to go, to make it complete. They say that when science advances, that things will become clear. But only when we have reached that moment it will be complete, otherwise it is not.

Who knows, maybe the science will be able to prove the existence of God.

Esther - blog: Mijn ziel wil een zigeuner zijn says:

Personally I think we are too limited as human beings to be ever able to prove the existence of God.

Kilo-Oscar says:

We can't say for sure.

Esther - blog: Mijn ziel wil een zigeuner zijn says:

Nothing is sure at all.

Kilo-Oscar says:

And as far as I am concerned, I just try to do as much good as possible, to be on the safe side.

Esther - blog: Mijn ziel wil een zigeuner zijn says:

Me too.


4/16/2007

 

Mijn ziel wil een zigeuner zijn

Mijn post vandaag gaat over de berg Ararat in Koerdisch Turkije. Ik zal schrijven over twee boeken: "Op weg naar Ararat" van de Iraaks-Koerdische dichter Baban en "Ararat" van Frank Westerman.

Mijn ziel wil een zigeuner zijn
die veel vertrekpunten kent
Mijn ziel heeft geen land, geen huis, geen zone
herkent geen bestemming


Op weg naar Ararat - Baban

De dichter Baban ken ik van het intercultureel theehuis. Het bovenstaande fragment uit het gedicht "Mijn ziel" vind ik erg mooi, en het klinkt Levinasiaans. Dat de ziel een zigeuner wil zijn, betekent dat de ziel vrij wil zijn. De ziel wil niet worden vastgepind, haar vele vertrekpunten betekenen vrijheid. Er is geen determinisme, geen vaststaand lot / bestemming, de ziel kan steeds weer op weg gaan, steeds opnieuw beginnen.

Dit is volgens mij de kern van het meningsverschil tussen Levinas en Heidegger (zie ook wat ik eerder schreef over Heidegger en Levinas). Bij Heidegger wordt de mens vastgepind op zijn roots, achtergrond, afkomst. De mens moet autochtoon zijn volgens Heidegger, hij zou op het land moeten leven van zijn voorouders, waar zijn volk al eeuwen heeft geleefd, terug naar de natuur, terug naar de authenticiteit, om ontworteling en vervreemding tegen te gaan. Levinas, echter, wijst op de gevaren die het met zich meebrengt om mensen vast te pinnen in hun geschiedenis, hun wortels, hun achtergrond, hun ras. Dit vastpinnen betekent het tegenovergestelde van vrijheid: gevangenschap, opsluiting, onderdrukking. Een mens wordt dan onontkoombaar bepaald door zijn achtergrond, die houdt hem gevangen, daardoor wordt de mens gereduceerd tot een categorie.

Heidegger schrijft over zijn hut in het Zwarte Woud, over hoe zijn volk eeuwenlang op dezelfde wijze daar op het land heeft gewerkt en schapen heeft gehoed. Hij kijkt naar de herders vanuit zijn hut, en naar de natuur, en hij vindt dat prachtig. En dan schrijft hij over de gedichten van Hölderin, die ook over de pracht van zijn land en zijn volk gaan. De joden in Duitsland zijn niet autochtoon, hun geschiedenis stamt van een ander gebied dan Duitsland. Zij zijn dus niet zo geworteld in de Duitse grond als Heidegger en zijn landgenoten, de joden zijn eigenlijk vreemdelingen. En om die reden wilde Heidegger geen joden aannemen aan de universiteit, en sloot hij zich aan bij de Nazi's.

Heidegger beschouwde joden niet, zoals Hitler, als een inferieur ras op zich, ze zijn volgens hem alleen inferieur als diaspora, als niet levend op de bodem van hun voorvaderen. Maar al is de reden voor de inferioriteit een andere, deze vorm van onderscheid maken /discriminatie van joden, is evengoed anti-semitisme / racisme. Levinas ontrafelt stap voor stap hoe dit racisme ontstaat door het vastpinnen van volkeren op hun achtergrond (met name in "Enkele beschouwingen over het Hitlerisme"). Wij mensen zijn allemaal uniek. Niemand mag ons reduceren to een categorie van jood, Marokkaan, zwarte, vluchteling of vrouw. Wie wij als unieke persoon zijn, mag niet ondergeschikt worden gemaakt aan een collectieve categorie waar we toe behoren. Als mens zijn we altijd aan elkaar gelijk, het maakt niet uit of je jood, moslim, atheist, allochtoon, autochtoon, wit of zwart of wat dan ook bent. Laat onze ziel blijven als een zigeuner, pin ons niet vast. Om te wonen in een vreemd land hoeft niet te betekenen dat we ontworteld raken. We dragen onze identiteit, onze wortels met ons mee, waar we ook gaan. De vreemdeling is niet minder waard dan de autochtoon, volgens Levinas is het eerder omgekeerd. Als mensen zijn we altijd volstrekt gelijkwaardig. Maar de positie van de vreemdeling is kwetsbaar. Een vreemdeling kent de weg niet, kent de taal niet, heeft misschien geen onderdak, geen beschutting. Voor mensen die kwetsbaar zijn, zijn wij extra verantwoordelijk, voor de arme, de weduwe, wees, vluchteling, vreemdeling (extra is een vreemd woord, want voor iedere ander die voor mij staat en mij roept ben ik oneindig verantwoordelijk, maar kwetsbare groepen, onderdrukten, de zwakkeren, zij verdienen extra aandacht). Als de ander een beroep op mij doet, mij om hulp vraagt, dan moet ik helpen. Als de ander mij roept dan moet ik antwoorden, dat is mijn ethische plicht.
Dus in plaats van dat de autochtoon de allochtoon gaat discrimineren omdat die "niet van hier is", heeft de autochtoon volgens Levinas juist de plicht om de vreemdeling gastvrij te ontvangen, om de reiziger die van ver komt eten en drinken aan te bieden en onderdak, en hem de weg te wijzen.

Levinas verwijst in zijn werk veel naar bijbelteksten, bijvoorbeeld: ‘… want gij zijt vreemdeling geweest in het land Egypte’ (Leviticus, 19:34) en over dat het land geen bezit is van de mens, dat een bepaald stuk land niet van nature van een volk is, maar door God gegeven, wat door de mens met respect en dankbaarheid behandeld moet worden. Eigenlijk zijn wij allemaal vreemdelingen die het land waar wij wonen als het ware in bruikleen hebben. Wat dat betreft is het onderscheid tussen autochtonen en allochtonen onzinnig.
En de tekst dat de vreemdeling, arme, de weduwe en wees geholpen moeten worden, is ook uit de bijbel afkomstig.

Ararat - Frank Westerman

Het is niet toevallig dat Baban en Frank beiden de berg Ararat noemen in de titel van hun boeken. Filosofisch / symbolisch / poëtisch zijn de beide boeken met elkaar verbonden. De berg Ararat is omgeven door symboliek, Frank Westerman zei dat het hem soms bijna te veel werd. De berg ligt op de grens tussen Turkije en Armenië, waar vroeger het "ijzeren gordijn" liep, en waar nog steeds een moeilijk te passeren grens is met een sterk politieke betekenis. De berg ligt in Koerdistan en is een belangrijk symbool voor de Koerdische identiteit. De berg ligt op de grens tussen twee schollen: de Eur-Aziatische en de Arabische, en het botsen van die schollen heeft de berg gecreëerd, die vulkanisch is. En het is de berg waar zowel volgens de islam als volgens het christendom de Ark van Noach op is gestrand (zie ook wat ik schreef over Noachs pudding). Het verhaal van de Ark van Noach is één van de mooiste bijbelverhalen vind ik, over de profeet die door iedereen voor gek werd verklaard en toch vasthield aan zijn overtuiging dat hij iets moest doen om de wereld te redden. Een verhaal van hoop, met de duif die komt aanvliegen met het takje. En volgens de islam een verhaal van solidariteit, waarin je de restjes eten die je nog hebt bij elkaar brengt, je daar een pudding van maakt, en die met elkaar deelt. En het verhaal van mijn kinderfantasie, dat ik zelf zo'n ark had gebouwd met de buurjongen samen, en mensen ging redden.

Het boek van Westerman is een reis, een reis als de beklimming van de berg, en een reis naar zichzelf en naar de ander. Hij zei dat wat hij het meest boeiend vond aan de verhalen die hij hoorde terwijl hij de berg beklom, de verbeeldingskracht was. Naast de vragen over geloof, wetenschap en politiek, was dat wat hem het meest raakte, de verbeeldingskracht in de verhalen die de mensen hem vertelden. En dat is waar het boek van Frank de dichtbundel van Baban raakt, in het verlangen en de verbeeldingskracht, en daarmee de vrijheid. Los van de verschillen tussen mensen, de verschillende persoonlijke waarheden, de tegenstellingen, los daarvan is er de verbeeldingskracht die gedeeld kan worden.

Ik stelde hem de vraag, tijdens de bijeenkomst van "Woorden bij Van Wegen", of hij zijn boek vanuit een binnen-religieus of een buiten-religieus perspectief had geschreven. Frank is gelovig opgegroeid, hij vertelde over hoe het geloof hem vroeger geraakt heeft, hoe mooi hij het toen vond. Één van de centrale vragen in zijn boek is hoe en waarom het zo gekomen is dat hij zijn geloof is kwijtgeraakt, dat het is weggesijpeld. Ik vroeg me af in hoeverre hij het boek nu heeft geschreven als een buitenstaander, als een atheïst die verhalen hoorde van "die rare mensen", gelovigen, christenen en moslims, zij die nog denken dat er zo'n bovennatuurlijk wezen bestaat, of dat hij zich had ingeleefd in gelovigen en luisterde alsof hij zelf gelovig was. Dat laatste, zei hij, hij had geluisterd vanuit een common ground. Dat vind ik heel belangrijk, want ik denk dat de verbeeldingskracht vanuit het christendom en de islam veel beter doordringt wanneer er vanuit een binnen-religieus perspectief wordt gekeken en geluisterd. Ik denk dat het overbruggen van de verschillen die er zijn rondom de berg Ararat, dat het bruggen bouwen tussen de tegenstellingen van mensen, veel beter gaat wanneer mensen zich echt inleven in de ander.

Labels:


4/09/2007

 

Learn to live with uncertainty

The times in which we are living are not easy. If you make a comparison between on the one hand a simple life in a small village, where people mainly have the same cultural and religious background, where people know each other, where you help your neighbour / your family when they are sick or hungry; and on the other hand the big cities where totally different people are living mixed, with cultures and religions which are totally strange to you, where your family is far away, you don’t see them much, and your neighbours you don’t know. Some people are found dead in their apartment after 3 weeks. Nobody missed them, nobody came to take a look. When cartoons with jokes about a prophet are published in Denmark, protests arise all over the world. What happens in one place becomes known very fast on the other side of the world, and what happens at one place affects the rest of the world. Many of the faces we see are in a virtual world or on the television, far away. Instead of being concerned about a sick child of my neighbour, for instance, I may be concerned about the conflict in the Middle East, I may be concerned for instance about the lives of Palestinians in the occupied areas. I am having discussions about that with people from all over the world, whom I have never met in real life, on online discussion platforms.

So we are living in a globalised fast changing world with big contrasts. When I walk in Rotterdam or Amsterdam, in some parts I feel a stranger. I could be in “Little Morocco” or “Little Surinam”. I hear languages I don’t understand, I see strange clothes, strange food, strange music. Personally I have the advantage that I am very curious by nature to get to know other cultures, I don’t see it as a threat and I don’t care much when I see that in such quarters the Dutch culture became a small minority.
But on the other hand I can see that our new society, in the big cities, is not unproblematic. The desolated look of the city, the poverty, the separation between different groups, polarisation, growing fear and hate; radicalisation, not only among Muslims / immigrants but very clearly as well among atheists / the Dutch (in a different direction). With a high chance of unemployment, the feeling of not being accepted in the society, parents and schools which loose grip on youngsters, bad influence of peers, a kind of complete indifference, there is a big group of second and third generation immigrant children to be worried about, of how they can obtain a normal place in the society, instead of dropping out of it.

We have to live with differences, we have to find a way to understand and accept the people in our society who are totally different, we have to find a way to take each other into account, not to harm each other. We cannot go back to the small familiar world of an isolated little village. Globalisation is a process which cannot be turned back or stopped. We don’t want to go back to a traditional family life with strong social control, we like our individual freedom, to choose the life we want.
But we don’t know how to deal with the increased uncertainty yet. When a stranger enters that isolated little village, he or she will attract a lot of attention. People will be curious, but they will also be a little afraid of that unknown being who is so different, you don’t know what to expect from him. And you probably find him crazy and stupid, because he is behaving so weird, not normally like all of us in the village. Maybe, if he decides to come and live in the village permanently, you will never fully accept him, maybe he will always remain an outsider. And that is what is happening on a very large scale in the big cities in multicultural societies. And in fact this non-acceptance towards strangers is also strongly present in online discussion platforms, although it is unclear in this non-physical world who is the stranger and who is the native, that just depends on the perspective.

How are we going to deal with the uncertainty of not knowing what to expect from all these strangers around us? How are we going to deal with the lack of solidarity, the loneliness and having to cope with many things all by yourself in this individualised world? People tend to desperately grasp to the lost certainties. This crazy unknown stranger, he might be dangerous, he may be a threat to our cute little village. So he should be kicked out. Everything that makes our lives uncertain and possibly unsafe, should be avoided. We long back for the time when the world was small and easy to understand, familiar and safe. We say we should be more strict and allow less foreigners to enter the country. We stress that the foreigners should become like the Dutch as soon as possible. Wilders becomes really worried when two Muslims (young, moderate, modern Muslims) have entered the Dutch government. Wilders wants Dutch Muslims to tear half of the pages out of the Quran.
Everything which is strange to us is dangerous. We should protect ourselves, our identity, everything that makes us feel uncertain, all of that we should get rid of.

But this is a totally wrong and very dangerous approach. We just have to accept that the uncertainties won’t disappear anymore. Our society will remain multi-cultural for many generations to come. We can long for a monoculture but the reality is that the society will remain pluralistic. We can long for clear standards and values, where youngsters obey to authority, where we respect each other and act with decency. We can long for the good old days, but they won’t come back. Instead we have to learn to live with the new uncertainties. We have to develop intercultural skills to be able to understand other cultures, to be able to work together in a culturally diverse team. We should not be afraid of strangers, we should go out and meet them. Once we get to know them they can become familiar to us, just like the people of our little village.

The uncertainty can be overcome by increasing the contacts between cultures, by counteracting the segregation and polarisation. Fear and hate for strangers is good for nothing, it makes that people start to think in black-and-white, us and them. The other becomes the enemy that should be destroyed. This leads to war. To desperately try to avoid uncertainty, in a globalised world where this is in fact impossible, is a dead end street.

The only way we can make something of our multi-cultural society, both in the offline and online world, is together. So let’s make a start with that today :)

4/02/2007

 

Mijn partner gaat vreemd met een beeld van mij :)


Ik kreeg een boek van een vriendin, een boek dat echt wat voor mij zou zijn en precies aansluit bij Levinas. En dat klopt, het is één van de beste boeken die ik ken, ik zou het liefst even ophouden met leven en alleen nog maar dit boek lezen (niet dat dat nu mogelijk is). Het boek heet “Iemand, niemand en honderdduizend” van Luigi Pirandello.

De filosofie van Levinas wordt vaak abstract gevonden, terwijl het helemaal niet abstract is. Levinas beschrijft een fenomeen dat heel concreet is, dat voortdurend voorkomt in ons dagelijks leven. Het punt is alleen dat mensen dat niet zien, niet merken, zich er niet bewust van zijn, daarom lijkt het abstract, niet-bestaand. Sinds de hoofdpersoon Moscarda heeft ontdekt dat zijn neus scheef staat, laat de kwelling van het Levinasiaanse fenomeen hem niet meer los. Welk fenomeen gaat het nu eigenlijk over? Over het idee dat iedereen om hem heen hem anders ziet dan hij zichzelf ziet. Zijn leven lang heeft zijn neus scheef gestaan, iedereen die hem zag die wist dat, maar zelf is het hem nooit opgevallen. Hij kan niet naar zichzelf kijken zoals anderen naar hem kijken, van een afstand, hij kan niet naar zichzelf kijken als een vreemde, niet als door de ogen van de anderen. De anderen hebben beelden van hem, ze beschouwen hem als “zo’n en zo’n type”. En vaak herkent hij zichzelf helemaal niet in die beelden, hij vindt dat hij eigenlijk anders is. Maar er is niet maar één werkelijkheid, de werkelijkheid verandert afhankelijk van het perspectief van waaruit gekeken wordt. Mijn werkelijkheid heeft niet meer waarheidsgehalte dan die van de anderen. Wie ben ik dus? Wie ben ik echt, zonder al die beelden die de anderen van mij hebben? Hoe kan ik ooit weten wie ik ben? Ik ben niemand en ik ben tegelijkertijd 100.000 mensen, want voor alle 100.000 mensen om mij heen ben ik iemand anders.


Het is vooral mooi hoe Moscarda schrijft over het beeld dat zijn vrouw van hem heeft (zij noemt hem altijd Gengé):

“Nee, nee, schat, mondje dicht! Dacht je dat ik niet wist waar je wel en niet van houdt? Ik ken jouw smaak heus wel, en ik weet wat je denkt.”
Hoe vaak had Dida, mijn vrouw, me al niet zo toegesproken? En ik, idioot, had er nooit acht op geslagen. Maar zij kende haar Gengé beter dan ik hem kende, dat staat wel vast! Ze had hem zelf geschapen. Mijn werkelijkheid lag voor haar in die Gengé van haar die zij vorm had gegeven en die gedachten, gevoelens en voorkeuren had die niet de mijne waren, en die ik nog geen millimeter zou kunnen veranderen, zonder het gevaar te lopen direct een ander te worden die zij nooit meer zou herkennen, een vreemde die ze nooit meer zou kunnen begrijpen of beminnen.
Ik kende mezelf helemaal niet, ik bezat voor mezelf geen enkele eigen werkelijkheid, ik voelde me voortdurend half gesmolten, bijna vloeibaar, kneedbaar; de anderen kenden me, ieder op zijn eigen wijze, afhankelijk van de werkelijkheid die ze me toegekend hadden; dat wil zeggen, ze zagen in mij een Moscarda die ik niet was, daar ik voor mezelf een uitgesproken niemand was. Er bestonden net zoveel Moscarda’s als er anderen bestonden, en die Moscarda’s waren allemaal veel werkelijker dan ik, daar ik voor mezelf, ik zeg het nogmaals, geen enkele werkelijkheid bezat.
Gengé wel, die bezat er een, voor mijn vrouw Dida. Maar daar kon ik op geen enkele manier troost uit putten, want ik verzeker u dat er moeilijk een dommer figuur denkbaar is dan die geliefde Gengé van mijn vrouw Dida.
Het mooiste was echter dat die Gengé in haar ogen bepaald niet volmaakt was. Maar ze verdroeg het allemaal. Er waren heel wat dingen aan hem die haar niet bevielen, omdat zij hem helemaal niet op haar manier geconstrueerd had, naar haar smaak en nukken: o nee.

Maar op wiens manier dan?
Zeker niet de mijne, want het lukte me; zoals gezegd, echt niet om de gedachten, gevoelens en voorkeuren die zij haar Gengé toedichtte als de mijne te erkennen. Daaruit blijkt duidelijk dat zij Gengé die voorkeuren toedichtte omdat hij volgens haar daadwerkelijk die voorkeuren had.

Soms zag ik Dida huilen, vanwege het verdriet dat Gengé haar berokkende. En als ik haar dan vroeg: “Maar waarom huil je liefste?” antwoordde zij: “Ach en dat vraag jij? Is het nog niet genoeg wat je net tegen me zei?”
Ik was dan met stomheid geslagen. Het was overduidelijk dat de betekenis die ik aan mijn woorden gaf een betekenis voor mij was; welke betekenis die woorden daarna voor haar kregen als woorden van Gengé, was een heel andere zaak. Bepaalde woorden maakten haar aan het huilen omdat ze uit de mond van haar Gengé een bepaalde betekenis kregen. Ik sprak dus enkel voor mezelf. Zij sprak met haar Gengé. En die antwoordde haar via mijn mond, op een manier die mij totaal onbekend bleef. En het is niet te geloven hoe dom, onecht en betekenisloos de dingen werden die ik tegen haar zei en die ze voor mij herhaalde.

Aanvankelijk dacht ik dat mijn gevoelens misschien te ingewikkeld waren, mijn gedachten te onbegrijpelijk en mijn voorkeuren te ongewoon, en dat mijn vrouw ze daarom, omdat ze er niets van begreep, vaak verdraaide. Kortom, ik ging ervan uit dat mijn gedachten en gevoelens alleen in vereenvoudigde versie in haar hersentjes opgenomen konden worden. Maar wat een onzin! Niet zij verdraaide en vereenvoudigde mijn gedachten en gevoelens. Nee, nee. Zo verdraaid en vereenvoudigd als ze uit Gengés mond kwamen, vond ook mijn vrouw Dida ze dwaas, begrijpt u? Maar wie verdraaide ze dan zo? De werkelijkheid van Gengé natuurlijk, beste mensen! Alleen Gengé, die zij vorm had gegeven, kon zulke gedachten hebben. Onnozel maar lief. Ach ja, zo lief voor haar. Ze hield zoveel van hem: lief maar onnozel.


En dan geeft Moscarda een voorbeeld als toelichting. Hij hield van haar kapsel zoals het was toen ze elkaar leerden kennen. Op een gegeven moment veranderde ze haar kapsel, omdat ze dacht dat haar Gengé dat mooier zou vinden. Moscarda vond het dus een stuk lelijker, maar hij wilde haar niet beledigen, dus hield hij zijn commentaar voor zich. Zij vond dat nieuwe kapsel zelf eigenlijk niet mooi, maar ze nam het voor Gengé, ze offerde zich op.

Moscarda vervolgt:

Nu me tenslotte alles duidelijk was, begon ik verschrikkelijk jaloers te worden, jaloers op die iemand die ik niet was, een idioot die zich tussen mij en mijn vrouw had gedrongen. Hij was geen lege schaduw, veeleer maakte hij een lege schaduw van mij, door bezit te nemen van mijn lichaam om zich door mijn vrouw te laten beminnen.
Denkt u daar eens goed over na. Kuste mijn vrouw, als ze mijn lippen beroerde, misschien niet iemand die ik niet was? Mijn lippen? Welnee! Zoudt u zich niet op de meest geraffineerde, doortrapte manier door uw vrouw bedrogen voelen, als u ontdekte dat ze, terwijl ze u in haar armen sluit, via uw lichaam de omarming proeft van een ander, die zij in haar hart draagt? Welnu, in hoeverre was mijn geval anders? Mijn geval was zelfs nog erger. Omdat in uw geval uw vrouw zich alleen maar voorstelt dat ze in de armen van een ander ligt, terwijl in mijn geval mijn vrouw een werkelijk iemand omarmde die ik niet was!

Verderop in het boek zegt Moscarda:

Ik gruwde van haar ogen die me gerust en zeker aankeken, gruwde van haar lichaam dat zich vol vertrouwen aan me overgaf, zonder het geringste vermoeden dat het zich niet werkelijk aan mij overgaf, en dat ik, als ik haar omarmde, daarmee niet het lichaam van een vrouw omarmde die helemaal de mijne was, maar dat van een vreemde. De hartstocht waarmee zij mij kuste was totaal anders dan waarmee ik haar kuste, zoals alles bij haar anders was, geslacht, aard, beeld en zin van de dingen, gedachten en gevoelens die haar geest uitmaakten. Twee vreemden met elkaar verstrengeld – afschuwelijk – vreemden, niet alleen voor elkaar, maar ook voor zichzelf, in het lichaam dat de ander in zijn armen hield.

Die vervreemding van de beelden van de ander, dat is waar het om gaat. Uiteindelijk zijn we allemaal alleen, totale eenzaamheid. We kunnen nooit samenvallen met het bewustzijn van de ander, we kunnen elkaar niet kennen, we verzinnen beelden van elkaar, uiteindelijk zijn we alleen en is mijn partner samen met een verzonnen beeld van mij, en omgekeerd.

Het is heel erg belangrijk dat we ons daarvan bewust zijn, dat we niet de echte ander dood maken en vervangen door een verzonnen beeld. Het probleem is nooit helemaal oplosbaar, maar het is een wereld van verschil of je probeert te luisteren naar de echte ander of dat je alleen luistert naar de verzonnen ander in je hoofd.

Moscarda is van mening dat het beeld dat ik van mijzelf heb geen hoger waarheidsgehalte heeft dan de beelden die anderen van mij hebben. Daar kan hij wel gelijk in hebben, maar toch is er een verschil. Ik heb namelijk wel het recht om voor mijzelf te spreken, terwijl de anderen niet het recht hebben om mijn mond te snoeren en in mijn plaats te spreken over mij.

Een simpel voorbeeld, stel dat ik zeg: “Ik vind blauw mooi.” Een ander zegt: “Nee joh, blauw is niets voor jou, je hebt nooit blauwe kleren aan en vorige week zei je nog dat je rood de allermooiste kleur ter wereld vindt, blauw is niets voor jou, ik ken jou toch.” Die ander kan nog zoveel argumenten aanvoeren en nog 100 anderen kunnen zeggen dat ze het helemaal met die ander eens zijn, als ik volhoud dat ik blauw mooi vind dan kan niemand daar iets tegen inbrengen. Ik kan best liegen en blauw helemaal niet mooi vinden, maar ik heb nog steeds recht van spreken en de anderen niet. Wat de anderen zeggen dat zijn hun beelden over mij. Wat ik zeg nu, tegen hen, dat ben ik zelf.
Dus Moscarda mag door zij vrouw niet gedegradeerd worden tot een domme Gengé. Hij moet altijd kunnen zeggen: “De gedachten, gevoelens en voorkeuren die jij mij in de mond legt, zijn niet mijn werkelijke gedachten, gevoelens en voorkeuren. Luister naar wat ik je te zeggen heb.”
Ik hoor mensen vaak zeggen dat het zo moeilijk is om met verschillen om te gaan, dat het zoveel makkelijker zou zijn naarmate mensen meer op elkaar zouden lijken. Dat de misverstanden, het onbegrip, dat dat ontstaat doordat mensen zo’n verschillende achtergrond hebben, dat ze daarom de dingen die ze tegen elkaar zeggen verschillend opvatten.

Maar in wezen zijn we allemaal totale vreemden voor elkaar, totaal alleen in onze eigen afgesloten belevingswereld. En hoe meer we op elkaar lijken, hoe gevaarlijker dat eigenlijk is, want hoe sneller we gaan denken dat we hetzelfde zijn, en dus dat wat ik zeg tegen de ander, bij de ander ook aankomt zoals ik dat bedoelde, en omgekeerd. Hoe sneller we dus voor de ander gaan denken in plaats van naar de echte ander te luisteren. Dat is ook het risico van een langdurige relatie, de patronen die erin sluipen. Dat de echte ander allang vervangen is door een verzonnen ander, dat de echte ander voor de één niet meer bestaat, en omgekeerd.

Daarom is het zo verdomd belangrijk dat ik het gevoel heb dat ik gekend word en geaccepteerd word zoals ik ben, dat mijn partner niet samenleeft met een verzonnen spook, met zijn pop, en omgekeerd dat ik mijn partner ken en accepteer zoals die echt is. En het is ook belangrijk dat ik mijzelf ken, want dan kan ik aangeven of de beelden die de anderen hebben overeenkomen met het beeld dat ik zelf heb, of niet. Voor contact tussen culturen is dat ook belangrijk, een besef van de eigen identiteit.


***
She loves a soul
That I've never been,
A dog among dogs,
A man among men.
And every day
When I come home to her,
She holds a phantom.
She kisses and she hugs him,
And I am not
Averse to how she loves him.
Why must I live and walk,
Unloved as what i am?
Why can't I be loved as what I am:
A wolf among wolves and not as a man
Among men?
She craves a home
That she can go in
A sheltered cave,
That I have never seen,
Not in my life,
And not even in my dreams.
Why can't I be loved as what I am:
A wolf among wolves and not as a man
Among men?
Bonnie Prince Billy

This page is powered by Blogger. Isn't yours?