11/29/2009
Simpel
Ik las een interessant artikel in "Volzin", genaamd "Mensen zijn altijd meer dan hun typering". Het is een verkorte versie van de toespraak die de theoloog Lucien van Liere heeft gehouden tijdens de Ikon-Volzin-conferentie in Hilversum over pastoraat en populisme. Ik ben benieuwd of Van Liere geinspireerd is door Levinas. Levinas wordt niet genoemd in het artikel, maar de tekst is heel duidelijk in de lijn van Levinas. Van Liere zegt dat hij heel goed beseft dat hij door een genuanceerd pleidooi te houden doet wat progressief Nederland wordt verweten, namelijk laks en intellectueel te zijn.
Toch is het volgens mij mogelijk om het simpel uit te leggen, het verhaal van de-ander-doodmaken-met-haattaal. De filosofie van Levinas is niet abstract, wat hij beschrijft gebeurt iedere dag in het gewone leven. Mensen die eenvoudig denken en niet zo goed uit de voeten kunnen met de "complexisering, contextualisering en pluralisering" waar Van Liere het over heeft, die begrijpen meestal heel goed wat de ander doodmaken (figuurlijk) betekent. Ik ken iemand die simpel zwart-wit denkt en die niet houdt van vage abstracte filosofische discussies. Maar als iemand hem beledigt is hij meteen woedend, en ook als hij oneerlijk behandeld wordt. Als hij ontmenselijkt wordt, als ding behandeld wordt, dan heeft hij dat meteen door. Als het ook nog lukt om uit te leggen dat het voor de ander - het maakt niet uit wie - net zo werkt, dan hoeven we het verder niet meer over dehumanisering, objectivering, reductie, alteriteit of religieus horizontalisme te hebben.
Toch is het volgens mij mogelijk om het simpel uit te leggen, het verhaal van de-ander-doodmaken-met-haattaal. De filosofie van Levinas is niet abstract, wat hij beschrijft gebeurt iedere dag in het gewone leven. Mensen die eenvoudig denken en niet zo goed uit de voeten kunnen met de "complexisering, contextualisering en pluralisering" waar Van Liere het over heeft, die begrijpen meestal heel goed wat de ander doodmaken (figuurlijk) betekent. Ik ken iemand die simpel zwart-wit denkt en die niet houdt van vage abstracte filosofische discussies. Maar als iemand hem beledigt is hij meteen woedend, en ook als hij oneerlijk behandeld wordt. Als hij ontmenselijkt wordt, als ding behandeld wordt, dan heeft hij dat meteen door. Als het ook nog lukt om uit te leggen dat het voor de ander - het maakt niet uit wie - net zo werkt, dan hoeven we het verder niet meer over dehumanisering, objectivering, reductie, alteriteit of religieus horizontalisme te hebben.
Van Liere refereert aan het boek "Excitable Speech" van de Joodse filosofe Judith Butler, die zeker geinspireerd is door Levinas (dus misschien is het bij Van Liere indirect). Haattaal is volgens Butler taal waarin de ander als niet meer dan een vertegenwoordiger van een categorie wordt beschouwd. Je plakt een sticker op iemands hoofd, jij bent: een racist, linkse elite, allochtoon, wat dan ook. Je hebt een beeld in je hoofd van hoe mensen in een bepaalde categorie allemaal zouden zijn. Maar die mensen zijn niet hetzelfde, ze zijn allemaal verschillend. Ze kunnen niet gereduceerd worden tot een categorie, want dan behandel je hen als levenloze willoze dingen. Haattaal doet de context vergeten waarin een woord of zin gebruikt wordt. Wilders vergelijkt de Koran met Mein Kampf, terwijl die boeken zelf en ook de context waarin die boeken geschreven zijn totaal verschillend zijn. Haattaal zet de ander muurvast. De verdwijning van de context achter de taal betekent dat de gangbare taal geen meningen produceert of verklaart, maar vaststelt. Daarom klinkt het altijd zo stellig, zelfverzekerd en arrogant wat Wilders zegt. Van Liere zegt dat taal een bijzondere macht heeft. Het effect van haattaal is feitelijk dehumanisering, ontmenselijking.
Van Liere zegt dat het antigif voor taal "complexisering, contextualisering en pluralisering" is. Dat kunnen we ook eenvoudiger zeggen. Het tegengif tegen haattaal is de persoonlijke ontmoeting, de ontmoeting met de ander waar Levinas het altijd over heeft. Sta open voor de echte ander, luister naar wat hij of zij te zeggen heeft. Dan krijg je vanzelf ook de context te horen, over de situatie van die concrete persoon die voor je staat, in plaats van dat je kijkt / luistert naar je eigen abstracte beelden, vooroordelen, je eigen verzinsels over een bepaalde categorie mensen. Een persoonlijk verhaal is niet zwart-wit, maar gekleurd en genuanceerd. En het pluralisme, het feit dat we allemaal verschillend zijn, dat merk je vanzelf als je naar persoonlijke verhalen luistert.
(plaatje: photobucket)
(plaatje: photobucket)
