10/29/2009
Veel geschreeuw maar weinig wol
Zo, wat las ik een slecht geschreven artikel in de Volkskrant vandaag. De tekst staat vol met generalisaties / simplificaties en er blijkt een groot gebrek aan kennis uit, vooral over de islam. Het artikel is geschreven door Gert-Jan Segers, directeur van het Wetenschappelijk Instituut van de Christenunie. Segers pleit ervoor dat we allemaal in deze multi-culturele samenleving luidt en duidelijk gaan botsen met andersdenkenden. Hij zegt dat de bijdrage van christenen daarbij cruciaal is, omdat we anders niet weten waar we vandaan komen en waar we onze identiteit en moraal moeten zoeken. Segers zegt zelf dat we geen andere keuze hebben dan voor een gezamenlijke toekomst, met een besef van verantwoordelijkheid voor elkaar. Dat klinkt hoopvol. Maar ik vrees dat hij iets anders bedoelt dan ik, want dat stukje tekst is in strijd met de rest van het artikel. Luid en duidelijk botsen met moslims is iets anders dan samen werken aan een gemeenschappelijke toekomst, van iedereen die in dit land woont. Ik zal zin voor zin een reactie geven op het artikel. De cursieve vette tekst is van het artikel.
***
In het islamdebat moeten christenen een cruciale rol spelen. Want zonder vitaal christendom weten we niet waar we het zoeken moeten. Toen op 2 november 2004 Theo van Gogh met acht kogels van zijn fiets werd geschoten en met een messteek aan zijn einde kwam, stierf niet alleen een luidruchtige filmmaker en columnist. Die dag knapte er iets in de Nederlandse samenleving. De moord, die werd gepleegd door Mohammed B., een in Amsterdam geboren en getogen Marokkaanse Nederlander, was ook het einde van een multiculturele droom.
De feiten van hoe Theo van Gogh vermoord werd, die kennen we allemaal wel, dus die hoeft Segers hier eigenlijk niet te herhalen. Maar dan volgt de conclusie dat dit het einde betekent van een multiculturele droom. Waarom is met deze ene moord een droom van een goed functionerende multi-culturele samenleving niet meer mogelijk? Misschien gelooft Segers er niet meer in, maar ik wel, en met mij gelukkig veel meer mensen (waarom zou Job Cohen anders bijvoorbeeld het boek "Binden" schrijven).
En nog een punt: het gaat hier niet om een islamdebat maar om een integratiedebat.
Het was het einde van een samenleving waarin culturele verschillen alleen maar een verrijking waren, waarin de Nederlandse identiteit werd gerelativeerd om het nieuwkomers zo gemakkelijk mogelijk te maken en waarin de islam vooral een exotische aanwinst voor onze veelkleurige samenleving was.
De Nederlandse samenleving is er nooit een geweest waarin culturele verschillen alleen een verrijking waren, de integratie van nieuwkomers is altijd moeizaam geweest, is altijd gepaard gegaan met botsingen en problemen. De Nederlandse identiteit wordt niet gerelativeerd om het makkelijk te maken voor nieuwkomers. Ik denk dat als wij als Nederlanders een duidelijke identiteit zouden hebben, als we zouden weten wie wij zijn, dat het daarmee beter te doen wordt voor nieuwkomers om te integreren. Nu zeggen we in feite: "Jullie vreemdelingen moeten je aanpassen aan ons, aan onze normen en waarden, maar eigenlijk weten we niet precies meer wie we zijn en wat onze normen en waarden zijn, dus zoek het maar uit met het je aanpassen." Er wordt gesproken over een joods-christelijke traditie, maar er gaan nog maar weinig Nederlanders naar de kerk (vooral weinig jonge mensen) en voor veel Nederlanders neemt religie geen belangrijke plaats in hun leven in. Christenen kunnen dus inderdaad een bijdrage leveren aan een multi-culturele samenleving met een sterke ethiek waarin mensen weten wie zij zijn, waarin zij zichzelf kunnen zijn en waarbij zij hun verantwoordelijkheid op zich nemen om samen te werken aan een betere toekomst. Die bijdrage leveren christenen echter niet door te botsen met moslims. Mohammed B. is een extremist, een gek, geen normale moslim. De islam is niet exotisch. De islam heeft dezelfde wortels als het christendom.
Nieuwkomers mochten ‘integreren met behoud van eigen cultuur’ en weinig Nederlanders zagen daar iets tegenstrijdigs in.
Ja, integreren met behoud van eigen cultuur, dat is volgens mij de enig mogelijke manier om te integreren. Anders is het geen integreren maar assimileren. Behoud van eigen cultuur onder bepaalde voorwaarden, namelijk dat je gedrag niet in strijd is met de Nederlandse wet en dat je geen onnodige overlast veroorzaakt voor anderen. Dus je mag jezelf zijn zolang je wel rekening houdt met de gevolgen van je gedrag voor anderen.
De fatale ontmoeting tussen Van Gogh en B. was ook de botsing tussen twee subculturen die zich door elkaar bedreigd voelen.
Ontmoeting? Dat klinkt of ze gezellig samen een kopje thee gingen drinken.
Een deel van de seculiere meerderheid voelt zich erg ongemakkelijk bij de terugkeer van religie, bij wat Gilles Kepel la revanche de Dieu noemt. Voor de seculier-liberale goegemeente is iedere hoofddoek een bedreiging voor de ‘verworvenheden’ van de afgelopen decennia. En het huidige kabinet hoeft maar een tittel of jota aan de abortuswet te wijzigen of even langer na te denken over embryoselectie en de Elsbeth Etty’s van dit land hebben het niet meer. Ze staan op scherp.
Dit stuk tekst staat vol met generalisaties. Een simpel stukje stof, een hoofddoek, kan nooit een bedreiging vormen voor onze "verworvenheden" van de afgelopen decennia. Nu is Segers het met dat idee misschien ook niet eens en is dit een figuurlijke manier van spreken, maar het is beter om het zorgvuldiger te formuleren. De voorstellen voor wijziging van de abortuswet en embryoselectie gingen veel verder dan het wijzigen van een tittel of jota. En er is maar 1 Elsbeth Etty. Dat laatste lijkt misschien niet zo belangrijk, maar als je meer teksten m.b.t. Levinas op deze blog hebt gelezen, dan begrijp je misschien waarom het wel belangrijk is dat Segers Etty niet in een hokje stopt van "mensen zoals zij". Met die definiering reduceert hij haar tot een object, tot een categorie die hij in zijn hoofd verzonnen heeft. Dat mag hij niet doen met een mens, met de ander.
Daar tegenover staat het onbehagen van jonge moslims waarvan Mohammed B. een extreme representant was.
Er is inderdaad onbehagen onder jonge moslims. Mohammed B. is echter niet hun representant. Hij vertegenwoordigt niemand, alleen zichzelf.
Bij hen is er een conflict tussen enerzijds een innerlijke overtuiging, met het doen en laten van een Arabische profeet van 1300 jaar geleden als de maat der dingen, en anderzijds een omringende samenleving waarin alles mag en niets moet. Ze zitten knel tussen de plattelandscultuur van hun ouders en een hedonistische westerse cultuur. Het is een niemandsland waarin velen ofwel de ‘zuivere islam’ van het salafisme omarmen ofwel met hun wangedrag een grote middelvinger naar iedereen opsteken.
Vindt Segers dat een beetje belachelijk / achterlijk, om het doen en laten van een profeet van 1300 jaar geleden als maat der dingen te hanteren? De profeet Jezus leefde anders nog langer geleden. De meerderheid van de moslims in Nederland is geen salafist en vertoont geen wangedrag met het opsteken van een grote middelvinger naar iedereen. Dit zijn niet kloppende generalisaties.
In veel gevallen leidt het conflict van de tweede en derde generatie islamitische allochtonen letterlijk tot een innerlijke gespletenheid. De eerste generatie van Marokkaanse Nederlanders heeft vier keer zoveel kans op schizofrenie dan autochtonen, terwijl de tweede generatie daar zeven keer zoveel kans op heeft.
Een meisje op de middelbare school zei een keer over een leraar: "Hij was zo'n klootzak, hij stond je letterlijk af te zeiken." Ik denk niet dat de leraar dat letterlijk heeft gedaan. De innerlijke gespletenheid kan ook niet letterlijk zijn, dat klinkt als een gebroken ruggenwervel. De gespletenheid in de samenleving brengt inderdaad een innerlijke gespletenheid met zich mee en schizofrenie neemt toe. Zou dat helpen om de gespletenheid tegen te gaan, om luid en duidelijk te botsen, of zou de spleet, de kloof daardoor alleen maar groter worden...
Naast het gevoel van verlies bij de seculier-liberale meerderheid en de islamitische minderheid is er ook het ‘christelijke verlies’. Ikzelf maak deel uit van een gemeenschap die leeft met een herinnering aan een christelijk verleden, golven van secularisatie en paarse politiek over zich heen heeft gehad en steeds sterker het gevoel heeft gekregen dat er voor haar slechts een plaats in de culturele marge is. Toen onze huidige grondwet in de verf werd gezet en het liberalisme werd geformuleerd, was het christendom een nog algemeen aanvaarde bron van moraal. Dat is niet langer het geval.
"Golven van secularisatie en paarse politiek" is een overdreven formulering. En om te spreken van een herinnering aan een christelijk verleden gaat ook wel heel ver. De ontkerkelijking gaat snel in Nederland maar ook weer niet zo snel, er is wel een christelijk heden. Het christendom is nog steeds een algemeen aanvaarde bron van moraal, ook voor atheisten en ietsisten. Bijna ongemerkt is de Nederlandse cultuur voor een groot deel gevormd door christelijke waarden. Een cultuur verandert niet zo snel, dit is iets wat wezenlijk voor ons is als Nederlanders, ook al vinden we het steeds moeilijker om onder woorden te brengen wat die waarden precies zijn en hoe wij onze identiteit kunnen uitdragen.
In het islamdebat en de zoektocht naar onze nationale identiteit is duidelijk dat dit land geen christelijk land meer wil zijn. Daarmee kennen alle deelnemers aan het huidige debat gevoelens van verlies en vervreemding. Het ideaal van een multiculturele samenleving is voorbij, religie is terug, moslims voelen zich miskend en christenen gemarginaliseerd. In het islamdebat zijn we aanbeland aan de Boulevard of Broken Dreams.
Landen willen niets, alleen mensen willen iets. Willen we geen christelijk land meer zijn? Wat is dat, een christelijk land? Het ideaal van een multiculturele samenleving is niet voorbij. Als het wel voorbij zou zijn, wat heeft het dan nog voor zin dat we ons inspannen voor deze samenleving? We kunnen altijd geloven in een ideaal en werken aan de realisatie. Bovendien is er geen alternatief, een monoculturele samenleving is geen optie voor Nederland in de nabije toekomst.
Dit is het uitgelezen moment om het gevoel van verlies te boven te komen. We hebben de weerbarstige en ingewikkelde culturele werkelijkheid te aanvaarden en zullen de overtuigde keuze voor elkaar moeten maken. Niet omdat we elkaars beste vrienden zijn, niet omdat we geen verschillen meer willen zien, maar wel omdat we geen andere keuze hebben dan die voor een gezamenlijke toekomst. We zijn elkaars naasten, elkaars buren, we zullen het met elkaar moeten doen, ook al erger je je soms kapot aan die ander. Een keuze voor elkaar impliceert niet het einde van het debat, integendeel. Laten we onze inzet in het culturele debat allemaal luid en helder verwoorden. Maar de inzet zal niet langer zijn elkaar bij voorbaat vanwege een (niet-)religieuze achtergrond uit te sluiten, weg te pesten of schrik aan te jagen.
Dat klinkt goed, maar ik vrees dat Segers er iets anders mee bedoelt dan ik.
Het zal er voor ons allemaal op aankomen dat we ons verenigen rond het absolute culturele minimum van onze samenleving: onze politieke en religieuze vrijheden en een besef van verantwoordelijkheid voor elkaar. Iedereen die niet kan leven met onze vrijheden heeft hier geen toekomst. Iedereen die dat wel kan, moet vooral luid, duidelijk en verbaal met andersdenkenden botsen.
De bijdrage van christenen is daarbij cruciaal. Want ik ben er van overtuigd dat zonder een vitaal christendom deze samenleving geen idee heeft waar ze vandaan komt en, in de zoektocht naar identiteit en moraal, niet meer weet waar ze het zoeken moet.
We kiezen voor elkaar, maar mensen die de Nederlandse vrijheden te ver vinden gaan mogen niet meedoen. Dat klinkt als een goed begin voor het samen bouwen aan een gemeenschappelijke toekomst (ahum). En degenen die wel mee mogen doen moeten flink met elkaar gaan botsen. Met welk doel? Zodat de christenen het sterkst uit de strijd komen en hun wil opleggen aan de anderen, lijkt het.
Gert-Jan Segers is directeur van het Wetenschappelijk Instituut van de ChristenUnie. Afgelopen maandag verscheen zijn islamstudie Voorwaarden voor vrede.
***
In het islamdebat moeten christenen een cruciale rol spelen. Want zonder vitaal christendom weten we niet waar we het zoeken moeten. Toen op 2 november 2004 Theo van Gogh met acht kogels van zijn fiets werd geschoten en met een messteek aan zijn einde kwam, stierf niet alleen een luidruchtige filmmaker en columnist. Die dag knapte er iets in de Nederlandse samenleving. De moord, die werd gepleegd door Mohammed B., een in Amsterdam geboren en getogen Marokkaanse Nederlander, was ook het einde van een multiculturele droom.
De feiten van hoe Theo van Gogh vermoord werd, die kennen we allemaal wel, dus die hoeft Segers hier eigenlijk niet te herhalen. Maar dan volgt de conclusie dat dit het einde betekent van een multiculturele droom. Waarom is met deze ene moord een droom van een goed functionerende multi-culturele samenleving niet meer mogelijk? Misschien gelooft Segers er niet meer in, maar ik wel, en met mij gelukkig veel meer mensen (waarom zou Job Cohen anders bijvoorbeeld het boek "Binden" schrijven).
En nog een punt: het gaat hier niet om een islamdebat maar om een integratiedebat.
Het was het einde van een samenleving waarin culturele verschillen alleen maar een verrijking waren, waarin de Nederlandse identiteit werd gerelativeerd om het nieuwkomers zo gemakkelijk mogelijk te maken en waarin de islam vooral een exotische aanwinst voor onze veelkleurige samenleving was.
De Nederlandse samenleving is er nooit een geweest waarin culturele verschillen alleen een verrijking waren, de integratie van nieuwkomers is altijd moeizaam geweest, is altijd gepaard gegaan met botsingen en problemen. De Nederlandse identiteit wordt niet gerelativeerd om het makkelijk te maken voor nieuwkomers. Ik denk dat als wij als Nederlanders een duidelijke identiteit zouden hebben, als we zouden weten wie wij zijn, dat het daarmee beter te doen wordt voor nieuwkomers om te integreren. Nu zeggen we in feite: "Jullie vreemdelingen moeten je aanpassen aan ons, aan onze normen en waarden, maar eigenlijk weten we niet precies meer wie we zijn en wat onze normen en waarden zijn, dus zoek het maar uit met het je aanpassen." Er wordt gesproken over een joods-christelijke traditie, maar er gaan nog maar weinig Nederlanders naar de kerk (vooral weinig jonge mensen) en voor veel Nederlanders neemt religie geen belangrijke plaats in hun leven in. Christenen kunnen dus inderdaad een bijdrage leveren aan een multi-culturele samenleving met een sterke ethiek waarin mensen weten wie zij zijn, waarin zij zichzelf kunnen zijn en waarbij zij hun verantwoordelijkheid op zich nemen om samen te werken aan een betere toekomst. Die bijdrage leveren christenen echter niet door te botsen met moslims. Mohammed B. is een extremist, een gek, geen normale moslim. De islam is niet exotisch. De islam heeft dezelfde wortels als het christendom.
Nieuwkomers mochten ‘integreren met behoud van eigen cultuur’ en weinig Nederlanders zagen daar iets tegenstrijdigs in.
Ja, integreren met behoud van eigen cultuur, dat is volgens mij de enig mogelijke manier om te integreren. Anders is het geen integreren maar assimileren. Behoud van eigen cultuur onder bepaalde voorwaarden, namelijk dat je gedrag niet in strijd is met de Nederlandse wet en dat je geen onnodige overlast veroorzaakt voor anderen. Dus je mag jezelf zijn zolang je wel rekening houdt met de gevolgen van je gedrag voor anderen.
De fatale ontmoeting tussen Van Gogh en B. was ook de botsing tussen twee subculturen die zich door elkaar bedreigd voelen.
Ontmoeting? Dat klinkt of ze gezellig samen een kopje thee gingen drinken.
Een deel van de seculiere meerderheid voelt zich erg ongemakkelijk bij de terugkeer van religie, bij wat Gilles Kepel la revanche de Dieu noemt. Voor de seculier-liberale goegemeente is iedere hoofddoek een bedreiging voor de ‘verworvenheden’ van de afgelopen decennia. En het huidige kabinet hoeft maar een tittel of jota aan de abortuswet te wijzigen of even langer na te denken over embryoselectie en de Elsbeth Etty’s van dit land hebben het niet meer. Ze staan op scherp.
Dit stuk tekst staat vol met generalisaties. Een simpel stukje stof, een hoofddoek, kan nooit een bedreiging vormen voor onze "verworvenheden" van de afgelopen decennia. Nu is Segers het met dat idee misschien ook niet eens en is dit een figuurlijke manier van spreken, maar het is beter om het zorgvuldiger te formuleren. De voorstellen voor wijziging van de abortuswet en embryoselectie gingen veel verder dan het wijzigen van een tittel of jota. En er is maar 1 Elsbeth Etty. Dat laatste lijkt misschien niet zo belangrijk, maar als je meer teksten m.b.t. Levinas op deze blog hebt gelezen, dan begrijp je misschien waarom het wel belangrijk is dat Segers Etty niet in een hokje stopt van "mensen zoals zij". Met die definiering reduceert hij haar tot een object, tot een categorie die hij in zijn hoofd verzonnen heeft. Dat mag hij niet doen met een mens, met de ander.
Daar tegenover staat het onbehagen van jonge moslims waarvan Mohammed B. een extreme representant was.
Er is inderdaad onbehagen onder jonge moslims. Mohammed B. is echter niet hun representant. Hij vertegenwoordigt niemand, alleen zichzelf.
Bij hen is er een conflict tussen enerzijds een innerlijke overtuiging, met het doen en laten van een Arabische profeet van 1300 jaar geleden als de maat der dingen, en anderzijds een omringende samenleving waarin alles mag en niets moet. Ze zitten knel tussen de plattelandscultuur van hun ouders en een hedonistische westerse cultuur. Het is een niemandsland waarin velen ofwel de ‘zuivere islam’ van het salafisme omarmen ofwel met hun wangedrag een grote middelvinger naar iedereen opsteken.
Vindt Segers dat een beetje belachelijk / achterlijk, om het doen en laten van een profeet van 1300 jaar geleden als maat der dingen te hanteren? De profeet Jezus leefde anders nog langer geleden. De meerderheid van de moslims in Nederland is geen salafist en vertoont geen wangedrag met het opsteken van een grote middelvinger naar iedereen. Dit zijn niet kloppende generalisaties.
In veel gevallen leidt het conflict van de tweede en derde generatie islamitische allochtonen letterlijk tot een innerlijke gespletenheid. De eerste generatie van Marokkaanse Nederlanders heeft vier keer zoveel kans op schizofrenie dan autochtonen, terwijl de tweede generatie daar zeven keer zoveel kans op heeft.
Een meisje op de middelbare school zei een keer over een leraar: "Hij was zo'n klootzak, hij stond je letterlijk af te zeiken." Ik denk niet dat de leraar dat letterlijk heeft gedaan. De innerlijke gespletenheid kan ook niet letterlijk zijn, dat klinkt als een gebroken ruggenwervel. De gespletenheid in de samenleving brengt inderdaad een innerlijke gespletenheid met zich mee en schizofrenie neemt toe. Zou dat helpen om de gespletenheid tegen te gaan, om luid en duidelijk te botsen, of zou de spleet, de kloof daardoor alleen maar groter worden...
Naast het gevoel van verlies bij de seculier-liberale meerderheid en de islamitische minderheid is er ook het ‘christelijke verlies’. Ikzelf maak deel uit van een gemeenschap die leeft met een herinnering aan een christelijk verleden, golven van secularisatie en paarse politiek over zich heen heeft gehad en steeds sterker het gevoel heeft gekregen dat er voor haar slechts een plaats in de culturele marge is. Toen onze huidige grondwet in de verf werd gezet en het liberalisme werd geformuleerd, was het christendom een nog algemeen aanvaarde bron van moraal. Dat is niet langer het geval.
"Golven van secularisatie en paarse politiek" is een overdreven formulering. En om te spreken van een herinnering aan een christelijk verleden gaat ook wel heel ver. De ontkerkelijking gaat snel in Nederland maar ook weer niet zo snel, er is wel een christelijk heden. Het christendom is nog steeds een algemeen aanvaarde bron van moraal, ook voor atheisten en ietsisten. Bijna ongemerkt is de Nederlandse cultuur voor een groot deel gevormd door christelijke waarden. Een cultuur verandert niet zo snel, dit is iets wat wezenlijk voor ons is als Nederlanders, ook al vinden we het steeds moeilijker om onder woorden te brengen wat die waarden precies zijn en hoe wij onze identiteit kunnen uitdragen.
In het islamdebat en de zoektocht naar onze nationale identiteit is duidelijk dat dit land geen christelijk land meer wil zijn. Daarmee kennen alle deelnemers aan het huidige debat gevoelens van verlies en vervreemding. Het ideaal van een multiculturele samenleving is voorbij, religie is terug, moslims voelen zich miskend en christenen gemarginaliseerd. In het islamdebat zijn we aanbeland aan de Boulevard of Broken Dreams.
Landen willen niets, alleen mensen willen iets. Willen we geen christelijk land meer zijn? Wat is dat, een christelijk land? Het ideaal van een multiculturele samenleving is niet voorbij. Als het wel voorbij zou zijn, wat heeft het dan nog voor zin dat we ons inspannen voor deze samenleving? We kunnen altijd geloven in een ideaal en werken aan de realisatie. Bovendien is er geen alternatief, een monoculturele samenleving is geen optie voor Nederland in de nabije toekomst.
Dit is het uitgelezen moment om het gevoel van verlies te boven te komen. We hebben de weerbarstige en ingewikkelde culturele werkelijkheid te aanvaarden en zullen de overtuigde keuze voor elkaar moeten maken. Niet omdat we elkaars beste vrienden zijn, niet omdat we geen verschillen meer willen zien, maar wel omdat we geen andere keuze hebben dan die voor een gezamenlijke toekomst. We zijn elkaars naasten, elkaars buren, we zullen het met elkaar moeten doen, ook al erger je je soms kapot aan die ander. Een keuze voor elkaar impliceert niet het einde van het debat, integendeel. Laten we onze inzet in het culturele debat allemaal luid en helder verwoorden. Maar de inzet zal niet langer zijn elkaar bij voorbaat vanwege een (niet-)religieuze achtergrond uit te sluiten, weg te pesten of schrik aan te jagen.
Dat klinkt goed, maar ik vrees dat Segers er iets anders mee bedoelt dan ik.
Het zal er voor ons allemaal op aankomen dat we ons verenigen rond het absolute culturele minimum van onze samenleving: onze politieke en religieuze vrijheden en een besef van verantwoordelijkheid voor elkaar. Iedereen die niet kan leven met onze vrijheden heeft hier geen toekomst. Iedereen die dat wel kan, moet vooral luid, duidelijk en verbaal met andersdenkenden botsen.
De bijdrage van christenen is daarbij cruciaal. Want ik ben er van overtuigd dat zonder een vitaal christendom deze samenleving geen idee heeft waar ze vandaan komt en, in de zoektocht naar identiteit en moraal, niet meer weet waar ze het zoeken moet.
We kiezen voor elkaar, maar mensen die de Nederlandse vrijheden te ver vinden gaan mogen niet meedoen. Dat klinkt als een goed begin voor het samen bouwen aan een gemeenschappelijke toekomst (ahum). En degenen die wel mee mogen doen moeten flink met elkaar gaan botsen. Met welk doel? Zodat de christenen het sterkst uit de strijd komen en hun wil opleggen aan de anderen, lijkt het.
Gert-Jan Segers is directeur van het Wetenschappelijk Instituut van de ChristenUnie. Afgelopen maandag verscheen zijn islamstudie Voorwaarden voor vrede.
