9/07/2008
Gedachten van de ander
Er zijn een paar mensen die trouw iedere keer - de laatste tijd zijn het wat minder posts - mijn blog lezen. Eén van hen heeft per e-mail een reactie geschreven. En daarop geef ik op mijn beurt een reactie. Het is een reactie op de tekst "Weg met het hokjesdenken". Ik vind het leuk om niet alleen mijn eigen gedachten hier te publiceren, maar ook zo'n discussie / gesprek.
***
Ha Esther,
Ik heb het hele artikel van Ger Groot niet gelezen (misschien is een link leuk, ook omdat mensen dan bij jou terecht komen?), maar ik vind het best leuk om te reageren, ook om er zelf flink over na te denken. Daarom hieronder wat gedachtepogingen.
Ik ben net terug uit Berlijn, waar mijn vrienden vinden dat de bemoeizucht in Nederland wel heel groot aan het worden is. De bemoeizucht op ons leven door de overheid meer en meer toe. Er komen steeds meer bordjes en regeltjes, steeds meer wordt een collectieve regel uitgesproken of geformaliseerd. Dat lijkt soms wel beschermend maar is het dat ook, en willen we dat wel?
Op je blog staat te lezen dat andermans gedachten ook jouw zaak zijn. Wat wil je daarrmee zeggen? Sowieso eindig je met citaten en dat vraag ik me af of jij dat dan ook vindt of dat Ger Groot dat vindt. Het blijft nog wat hangen voor mijn gevoel. Het is toch juist aan jou om op een blog je mening te geven.
Maar goed het punt dat ik wil maken is dat ik vind dat andermans gedachten - ook over jou - toch echt de zaak zijn van die persoon. Het wordt steeds meer dat we dingen willen voorkomen en dat we net de stap van strafbaar gedrag voor willen zijn, maar daarmee wankelt ons hele rechtssysteem.
Ik denk ook dat zo'n gedachte van een ander an sich niet schadelijk is. Fatsoen houdt iemand wel tegen om er naar te handelen. Het gaat er vooral om dat er contact is tussen de verschillende groepen mensen met verschillende gedachten en dat er genoeg dwarsverbanden zijn. En dat daardoor mensen steeds wel informatie (feitelijk en emotioneel) over andere groepen krijgen. Het opstellen van regels en het er breeduit over hebben in de media maakt misschien juist dat veel mensen dat dan maar overnemen zonder zelf te voelen, met elkaar te botsen en zich al doende bewust te worden van de gevoeligheden. Want een Afrikaan komt misschien te laat en een Europeaan niet, maar het gaat er vooral om hoeveel belang die Europeaan aan stiptheid hecht. En misschien gaat het er nog wel meer om dat de Europeaan zich niet serieus genomen voelt als de Afrikaan te laat komt. Dus in die zin ben ik het wel met je eens dat het vooral van belang is dat je iedereen als individu moet beschouwen. Maar draait het dan niet meer om het psychisch aanvoelen van je medemens en het belang dat je daaraan hecht i.p.v. aan de cultuur???!
Nog iets heel anders - maar niet minder belangrijk: misschien is het de vraag in hoeverre percepties van situaties en gevoelens objectief zijn. In hoeverre is alles om je heen als het ware slechts een spiegel van jezelf. Hoe kun je dan nog iets zeggen over de gedachten van anderen (die je niet kunt waarnemen). Denk jij dan dat je weet wat zij denken. Wantrouwen voedt wantrouwen, dat kan leiden tot een self-fulfilling prophecy.
Tot slot nog een opmerking over jullie club bij Vluchtelingenwerk: Zijn de mensen die zo'n interculturele cursus doen en een Nederlandse achtergrond hebben niet gewoon als persoonlijkheid hedonisten, en de allochtone deelnemers, doen die dat niet met een heel andere motivatie? En liggen de verschillende waarden dan niet veel meer aan het feit dat ze uit een andere sociaal-economisch milieu komen dan uit welke cultuur ze komen?
***
Mijn reactie:
Over de kleine punten
- Over de link: ik heb het artikel tot nu toe niet kunnen vinden op internet, ik kan hem nog wel een keer inscannen.
- Over het citaat: ik ben het er helemaal mee eens. Het was eigenlijk niet bedoeld om mijn mening te geven. Ik heb het citaat gebruikt omdat ik het een goede uitleg vind van de kern van de filosofie van Levinas. Maar misschien heeft het citaat alleen zin als je zijn filosofie al kent.
Bemoeizucht van de overheid
Je hebt het over de bemoeizucht van de overheid, over borden en regeltjes, over de rol van de media en het rechtssysteem. Maar daar heeft Levinas het juist niet over. Bij Levinas staat de persoonlijke ontmoeting centraal, tussen de ander en ik.Levinas doet juist een oproep om bemoeizucht tegen te gaan. Een overheid die zich te veel mengt in privézaken wordt al snel totalitair. Voor Levinas is de vrijheid van het individu juist heel belangrijk, alleen gaat het om een speciaal soort vrijheid: de moeilijke vrijheid die samengaat met verantwoordelijkheid.
Gedachten van de ander
De gedachten van de ander over mij, die gaan mij aan, omdat ze betrekking hebben op mijn vrijheid. Wat de ander denkt over zichzelf is zijn zaak. Wat de ander denkt over mij, gaat mij aan. Niet iedere gedachte wordt omgezet in een handeling. Hoe kan ik er dan toch last van hebben als iemand alleen maar iets denkt? Stel dat mijn ouders en mijn vrienden allemaal vinden dat ik heel dom ben en alles verkeerd doe. Als zij dat van mij denken dan zal ik dat voelen, niet alleen omdat ze dat waarschijnlijk vaak tegen me zeggen, maar ook omdat ze een negatieve houding hebben naar mij toe, dat merk ik. En als dat lang genoeg zo doorgaat dan is de kans groot dat ik ook ga vinden dat ik dom ben en alles verkeerd doe, ongeacht of het waar is of niet. Als vluchtelingen voelen dat ze niet welkom zijn in Nederland, dat ze niet geaccepteerd worden, dan hebben ze daar ook last van.
Hedonisme
Waarom zouden de Nederlanders in onze groep hedonisten zijn en de vluchtelingen niet? En ik denk niet dat de waardeverschillen tussen allochtonen en autochtonen zijn terug te voeren op sociaal-economische verschillen. Laag- en hoogopgeleiden, arm en rijk, ik denk dat onder al deze groepen Nederlanders eerlijkheid belangrijk wordt gevonden. En binnen de groep van de cursus zijn de sociaal-economische verschillen niet zo groot, we zijn allemaal redelijk hoogopgeleid en niet elitair, maar ook geen "tokkies". In het algemeen denk ik wel dat sociaal-economische verschillen een grote impact hebben, misschien wel groter dan cultuurverschillen.
Conclusie
Het is niet zo dat ik vind dat de overheid van alles moet gaan verbieden. Ik vind dat mensen zelf hun verantwoordelijkheid op zich moeten nemen. Dat zij nadenken over de gevolgen van hun handelen en bewust kiezen, dus dat ze proberen onnodig beledigen / kwetsen te vermijden. Het gaat mij dus niet om opgelegde regels. Zoals je zegt gaat het mij wel om psychisch aanvoelen, meer dan om pure cultuurverschillen. Dat is dus ook wat bij Levinas centraal staat, dat je je inleeft in de ander in een persoonlijke ontmoeting. Taal is het middel waarmee de ander en ik elkaar kunnen vinden.
