9/06/2010
Hoe leg ik het uit?
In Senegal is het werkloosheidspercentage meer dan 50%. Als je geen werk hebt is dat naar, maar je bent in ieder geval niet de enige. Je kunt samen met je vrienden onder een boom zitten en thee drinken. Je hoeft jezelf niet minderwaardig te voelen want je situatie is normaal, gemiddeld. Je bent samen met je familie en er zijn altijd mensen die je helpen als je niets te eten hebt. Maar ik wil niet zeggen dat het allemaal zo paradijselijk en prachtig is in Senegal. Als dat zo was zouden niet zoveel mensen zulke wanhopige pogingen doen om in Europa te komen.
Het is niet eerlijk dat de strijd om te overleven zo zwaar is in Senegal, iedere dag weer. De kindersterfte is hoog. Mensen worden ziek en hebben geen geld voor het ziekenhuis of medicijnen. Overleven is al moeilijk genoeg. Om na te denken over ontplooiing, je carriere, een toekomstperspectief, is een luxe die je je niet kunt veroorloven. De families zijn groot, zoveel monden moeten gevoed worden. Dus je stopt maar met school en je probeert ergens een baantje te vinden zodat er weer eten is voor de familie. Maar zonder diploma's kom je nooit verder dan zo af en toe een baantje hier en daar.
In Nederland denk je van jongs af aan over je toekomst, over welke kant je op wilt gaan met school en werk, over hoe je je wilt ontwikkelen. Je kunt van alles kiezen, er is veel mogelijk.
Al jaren zit je in een uitzichtloze situatie in Senegal. Dan neem je voor het eerst van je leven het vliegtuig en je ziet de rijkdom in Nederland. Alles ziet er zo keurig, vriendelijk en vooral welvarend uit hier: geen afval op straat, geen huizen die op instorten staan, er is altijd plaats om te zitten in de bussen met alle lampjes en knopjes. De trein rijdt ieder kwartier en gaat 10x zo snel als het openbaar vervoer in Senegal. Dat het niet makkelijk is om werk te vinden zonder diploma is niets nieuws, maar om er alles aan te doen om te slagen in dit mooie nieuwe land lijkt veel aantrekkelijker dan om te blijven aanmodderen in Senegal.
Hoe leg ik de problemen van hier uit aan iemand die alles hier nog met een roze bril ziet? Hoe leg ik het uit aan iemand die nog niet zelf ervaren heeft hoe het leven hier is voor een vreemdeling die de taal niet spreekt, zonder diploma's en zonder ervaring? Hoe leg ik het uit:
- Wat depressiviteit is en hoeveel mensen er hier last van hebben.
- Wat doorgeslagen individualisering is.
- De onverschilligheid.
- De hardheid van de samenleving, de beperkte mate van solidariteit, van menselijke warmte.
- Hoe je helemaal op jezelf bent aangewezen om je te redden.
- De zelfstandigheid van vrouwen.
- Ontkerkelijking, het vervagen van normen en waarden.
- Wat het betekent om als vreemdeling onderaan de samenleving te bungelen.
- Te maken te hebben met discriminatie, xenofobie, islamofobie, racisme.
- Het gevoel van minderwaardigheid, niet mee te tellen, dom en zwaar werk te moeten doen terwijl je veel meer zou kunnen.
- Er wordt te veel van je gevraagd in deze gehaaste bureaucratische samenleving met alle verleidingen van luxe die onbereikbaar zijn. De frustratie over de ongelijkheid, dat veel mensen zo rijk zijn en dat het voor mensen aan de onderkant zo moeilijk is om rond te komen.
- De teleurstelling is groot van de droom die in duigen valt, als het allemaal een stuk minder rooskleurig blijkt te zijn dan je van tevoren dacht.
Het is iets wat ongemerkt gebeurt en ik denk dat veel niet-westerse vreemdelingen er last van hebben: de teleurstelling van dat je niet de stralende toekomst tegemoet gaat die je voor je zag en dat je nauwelijks geld kunt sparen om iets op te bouwen. De onverwachte geldzorgen en de ervaring dat wat je hebt aan nieuwe kleren of wat dan ook, dat je er niet gelukkig van wordt, dat is moeilijk te accepteren. Ik denk dat er bijna altijd een psychische beschadiging is, je raakt ongemerkt iets kwijt van de levenslust, het optimisme, het doorzettingsvermogen van mensen in Afrika. Je wordt depressief, passief en onverschillig. Relaties komen vaak ook sterk onder druk te staan in Nederland, volgens mij veel meer dan in Senegal. Als de nare gevoelens te sterk worden - de deprimerende gevoelens, het gevoel van minderwaardigheid, van nutteloosheid - dan vlucht je al snel in drank of drugs. Dat lijkt de enige manier om de pijn even niet te voelen.
Maar het is niet uit te leggen. Het idee is: Je kunt het toch in ieder geval proberen in Europa. Al is het maar voor een paar jaar. Als je serieus bent en hard werkt, als je er alles aan doet om te slagen, dan hoor jij toch vast wel bij de gelukkigen die het hebben gemaakt in Europa. Er zijn toch genoeg succesverhalen van Afrikanen die rijk weer terugkomen. Natuurlijk raak jij niet aan de drank en de drugs, zo ben jij toch niet.
Ik hoop dat het boek "De gelukzoeker" van Marcel van Engelen snel naar het Frans wordt vertaald.
