12/29/2009
Boeien en binden - Beatrix
Dat ben ik helemaal met haar eens. Het afgelopen half jaar is er iets in mij veranderd, wat ik eerst niet zo merkte. Het zwaartepunt van mijn leven lag altijd in Nederland. Ik ging naar Senegal toe, ik ging er aan het werk, ik was er gelukkig, en dan kwam ik weer terug naar huis. Het is (nog) niet zo dat het zwaartepunt nu in Senegal ligt, maar ik leef tussen twee werelden. Dat vind ik moeilijk. Ik ben nu gewend aan de cultuur, de manier van leven in Senegal. Waarden zoals gastvrijheid, solidariteit, tolerantie en gemeenschapszin zijn voor mij niet meer een bijproduct van een bijzondere reiservaring van een paar weken Senegal per jaar, ze zijn bij mij gaan horen, deel van mij gaan uitmaken, Senegal is mijn thuis geworden (zonder dat Nederland dat niet meer is). Daardoor is nu het contrast met de situatie in Nederland groter als ik weer hier ben. Een racistische buurvrouw of geklaag van mensen die door alle luxe vergeten zijn wat echt belangrijk is, dat stoort me extra. En tips om de kerstdagen te overleven (zie hieronder) vind ik extra vreemd. Mijn perspectief is voor een deel Senegalees geworden.
We hebben in Nederland op dit moment behoefte aan meer vertrouwen, gemeenschapszin en solidariteit, zoals de koningin zegt. Het voelt voor mij nu extra hard en kil in Nederland, nu ik sterker dan eerst het contrast met Senegal ervaar. Maar de speech van de koningin zal denk ik weinig effect hebben. Het is een puur abstracte speech, ze noemt geen enkel voorbeeld of actuele kwestie. De koningin zou ons allemaal als burgers kunnen aanspreken, ze zou kunnen zeggen: "Ik ben er voor jullie allemaal, laten we samen onze schouders onder deze samenleving zetten." Met concrete tips van hoe de binding verbeterd kan worden. Nu voelen denk ik weinig mensen zich persoonlijk aangesproken.
Gert-Jan Segers van de Christenunie zegt (Het hart van de Europese cultuur is leeg, Volkskrant 29 december) dat Nederland een culturele onzekerheid ervaart omdat onze christelijke waarden te veel verwaterd zijn.
Hij zegt: "De komst van moslims confronteert ons met de vraag wie we eigenlijk zijn. Maar het feit dat Rita Verdonk bij haar antwoord niet veel verder komt dan Sinterklaas en handenschudden en dat Geert Wilders met het christendom schermt waar hij zelf niet in gelooft, illustreert juist ons probleem. We hebben met veel bombarie afscheid genomen van het christelijke geloof, maar we hebben in de multiculturele samenleving opeens niets meer in handen waar we werkelijk houvast aan hebben."
Er zijn niet veel traditionele christenen meer in Nederland, die elke week naar de kerk gaan. Mensen geloven nog steeds wel in iets, maar ietsisme / een of andere vorm van spiritualiteit is te breed, vaag, vrijblijvend, individualistisch en ongedefinieerd om ons qua waarden / culturele identiteit houvast te geven. Segers zegt dat alleen een nieuwe geboorte van het christendom ons kan redden. Daar geloof ik niet in. We kunnen de tijd niet terugdraaien. We kunnen niet verwachten van jongeren van nu dat ze massaal traditionele christenen worden. Dat we behoefte hebben aan meer gedeelde waarden (solidariteit en compassie) en gemeenschapszin is duidelijk. Maar we zullen naar nieuwe vormen moeten zoeken die passen bij de huidige situatie.
12/22/2009
Hoe overleven we de feestdagen?
Ik kreeg een nieuwsbrief van Caroline Franssen met haar bedrijfje Heart Management. Ze geeft vaak goede tips voor het verbeteren van je relatie. Maar dat de tips die zij geeft om de kerstdagen door te komen nodig zijn, dat is toch eigenlijk iets raars. Ik herken wat zij zegt, ik vind de kerstdagen zelf ook langdradig en moeizaam, maar waarom kunnen we daar als Nederlanders geen verandering in brengen, waarom zit onze cultuur ons zo in de weg?
Ze geeft tien tips om de kerstdagen door te komen:
"Tijdens de feestdagen zitten we vaak langer op elkaars lip en uitgebreider bij onze schoonfamilie aan tafel dan gewoonlijk.
Hier tien tips om er zoveel mogelijk plezier aan te beleven:
- Ga van te voren met je eigen gezin om tafel zitten en bespreek de praktische zaken en de emotionele valkuilen die jullie te wachten staan.
- Bedenk wat je wilt eten en wat je wilt aantrekken en neem de tijd om alles voor te bereiden.
- Breng structuur aan in zaken als boodschappen doen en weekendtassen inpakken en verdeel de taken.
- Een fijne kerst is niet hetzelfde als een perfecte kerst. Maak het jezelf makkelijk door een menu uit te kiezen dat bij je past, feestelijk is en met zeker gemak in elkaar kan worden gezet.
- Ga je op bezoek, vraag de gastheer en gastvrouw van te voren wat jij kunt doen om het hen makkelijker te maken. Bij logeerpartijen kan het zo simpel zijn als je eigen beddengoed meenemen.
- Bedenk dat jij zonder je schoonouders geen partner zou hebben. Focus je op hun positieve bijdrage aan het leven van je partner en verspil geen aandacht aan wat ze allemaal fout hebben gedaan in het verleden. Een moeilijke relatie met schoonouders kun je zelf verzachten door je schoonouders innerlijk te bedanken voor je partner.
- Bedenk voorafgaand aan kerstgebeurtenissen met grote gezelschappen met wie je graag wilt praten en maak een lijstje met veilige vragen om mensen die je niet goed kent of niet zo mag in je (schoon)familie beter te leren kennen.
- Kies strategisch een plek aan de kersttafel. Het is van belang dat je je echt prettig voelt.
Blijf niet te lang plakken. Wissel langdurige zitpartijen af met wandelingen, trek je even terug als je daar behoefte aan hebt. Hou logeerpartijen kort. - Overweldigt het feest je of komen er ergernissen op, neem dan even een time-out. Maak je nuttig of ga een blokje om. Als dat niet kan, ga dan naar de wc tot je weer wat meer in feeststemming bent.
Ik ben benieuwd wat de gemiddelde Senegalees hiervan zou vinden, van het idee dat je met je gezin voorafgaand aan Tabaski, het schapenfeest, het grootste feest van het jaar, eerst bij elkaar komt om de emotionele valkuilen van het feest te bespreken, en van het idee dat mensen overprikkeld raken als zij met de familie twee of drie dagen feest vieren, "doordat zij eenvoudigweg te lang in het gezelschap van andere mensen zijn".
12/06/2009
Het kind en het badwater
Het is goed om kritisch te kijken naar de resultaten van ontwikkelingssamenwerking. Wat bedrijven met hun winst doen moeten ze zelf weten. Hoe de Nederlandse regering belastinggeld besteedt aan ontwikkelingssamenwerking is iets wat iedereen aangaat. Als het geld verspild wordt kunnen we het beter aan iets anders besteden. Dambisa Moyo heeft voor een deel gelijk dat hulp (soms) niet werkt, corrumpeert en afhankelijk maakt. Dus het is goed om de resultaten van 60 jaar ontwikkelingshulp kritisch onder de loep te nemen en een goed plan te maken voor hoe de resultaten verbeterd kunnen worden. Daar is Bert Koenders druk mee bezig.
De hulp totaal afschaffen is een rampzalig idee, dat is het kind weggooien met het badwater. Het is inderdaad niet goed als Afrika voor eeuwig afhankelijk blijft van hulp. Maar de hulp kan pas gestopt worden als het niet meer nodig is en die situatie is nog lang niet bereikt.
Moyo zegt dat Afrikanen meer belasting moeten betalen zodat overheden daar gemeenschappelijke voorzieningen zoals wegen, scholen en gezondheidszorg van kunnen financieren, zodat overheden geen ontwikkelingshulp meer nodig hebben. Ze zegt dat 70% van de Afrikanen van minder dan 1 dollar per dag leven. Maar waar moeten die mensen dat belastinggeld van opbrengen? Van 1 dollar per dag kun je misschien net genoeg eten en that's it.
De werkloosheid is hoog, vaak meer dan 50%, er is veel analfabetisme, kinderen stoppen vaak met school na de basisschool / een paar jaar middelbare school, omdat er geen geld is om langer naar school te gaan. Afrikanen zouden de landbouw moeten commercialiseren maar daar is geen geld voor. China koopt als een gek land op en gaat het zelf verbouwen, in plaats van landbouwproducten van Afrikanen te kopen. De rijst wordt geimporteerd uit de VS en de uien uit Nederland, terwijl die producten prima op eigen grond verbouwd kunnen worden in Afrika en daarna geexporteerd (als er geen EU landbouwsubsidies zouden zijn maar een echte vrije markt). De oogsten mislukken (er is geen irrigatie), de mensen zien geen toekomst op het platteland en trekken massaal naar de stad. In de stad is ook geen werk en geen toekomst voor hen. De geboortecijfers zijn hoog, die dalen pas als een land rijker wordt, anders moeten er genoeg kinderen zijn (die niet doodgaan) die voor hun ouders werken als zij oud zijn. Jaarlijks overlijden 1 miljoen mensen in Afrika aan malaria. De millenniumdoelen worden voor geen meter gehaald. Zo kan ik nog even doorgaan.
Er zijn middelen nodig om deze problemen te bestrijden. Het is zeker goed om investeringen van het bedrijfleven te stimuleren (maar Westerse bedrijven zijn daar meestal niet zo happig op, vooral niet in oorlogsgebieden, en de kans op succes is in Azie een stuk groter dan in Afrika), Afrikanen verantwoordelijk te maken voor eigen resultaten (ownership, capacitybuilding), te werken met microkredieten, geen geld te geven aan corrupte dictatoriale regeringen etc. Er kan heel veel gedaan worden om ontwikkelingssamenwerking te verbeteren. Maar natuurlijk werkt het niet om het ogenblikkelijk volledig af te schaffen, dat zal er alleen toe leiden dat er nog veel meer mensen dood gaan van de honger en dat de problemen nog groter worden.
Het is jammer dat er in de documentaire helemaal geen kritiek aan bod komt op de ideeen van Dambisa Moyo. Mirjam Vossen (journalist, gastdocent en onderzoeker) legt op haar website duidelijk uit wat de problemen zijn van de ideeen van Moyo.
Een citaat:
De kritiek van Moyo is even opgeblazen, karikaturaal en onjuist als die van haar oudere, Westerse, mannelijke collega’s: hulp is weggegooid geld, hulp leidt tot corruptie, hulp maakt afhankelijk en alleen afschaffing van hulp helpt Afrika vooruit. O ja?
Nee dus. We gaven helemaal niet veel. Moyo stelt dat het Westen in de afgelopen zestig jaar een biljoen dollar hulp aan Afrika gaf. Dat is veel geld, maar het is ook niet meer dan wat de Obama op dit moment extra in de Amerikaanse economie stopt. Wanneer het bedrag klopt, dan kreeg de gemiddelde Afrikaan nooit meer dan 27 dollar per jaar, ofwel zeven dollarcent per dag. Dat is niet astronomisch veel, dat is ontzettend weinig.
En leidt hulp tot corruptie? Dat valt te betwijfelen. Volgens critici zou hulpgeld leiden tot groeiend graaigedrag van Afrikaanse leiders. Dit gebeurde op grote schaal tijdens de Koude Oorlog, maar die tijd ligt alweer ver achter ons. Westerse landen stellen vandaag zeer strikte eisen aan de verantwoording van hulpgeld, en de kans op weglekken van geld is kleiner dan ooit. Tegelijkertijd wordt ontwikkelingsgeld ook ingezet om corruptie te bestrijden en overheden beter te laten functioneren.
Betekent dit dat er geen corruptie meer is? Uiteraard niet. Maar die is er niet alleen in Afrika. Volgens Transparency International zijn Europese lidstaten als Italië en Griekenland corrupter dan Zuid-Afrika of Botswana. Roemenië en Bulgarije doen het slechter dan Namibië en Ghana. En veelgeprezen economische tijgers als Brazilië en Thailand zijn niet minder corrupt dan Burkina Faso. Dát in Afrika meer corruptie voorkomt dan in rijke landen, is evident. De vraag is alleen of dat met hulp te maken heeft. Corrupte leiders, van Italië tot Burkina Faso, graaien even vrolijk in een staatskas gevuld met belastinggeld.
En wanneer landen het te bont maken, dan gaat de kraan dicht. Dat gebeurde afgelopen jaar met Rwanda, het land dat vorige week te kennen gaf dat het af wil van ontwikkelingshulp. Rwanda is het bewijs, meent Dambisa Moyo, dat Afrikanen de hulp zelf ook niet zien zitten. Maar dat is een omkering van zaken. Niet Rwanda, maar Zweden en Nederland zetten eind vorig jaar de begrotingssteun aan het land stop, omdat Rwanda het wapenembargo tegen Congo had geschonden. Logisch dat Rwanda nu geïnteresseerd is om geld uit de markt te halen.
Hulpcritici zullen deze stap toejuichen. Maar het is twijfelachtig of Afrikaanse overheden zich meer inzetten voor hun bevolking, wanneer zij geld uit de markt gaan halen. Het weigeren van hulp lost corruptie niet op, zet bestuurders niet aan tot actie en lokt buitenlandse investeerders niet massaal over de grens. Het stopzetten van hulp maak wel een einde aan het werk van organisaties als Tostan in Senegal, die onder moeilijke omstandigheden het leven van duizenden meisjes weten te verbeteren.
12/05/2009
Mijn hart gevolgd - Stef Bos
Als een vreemde
Je kunt niet anders zijn
Dan wie je bent
Ik kan niet terug
Want ik kom nergens vandaan
12/01/2009
Polygamie, leuk he?
Wat de publicatie Samsam beschamend maakt, is de omhelzing van vrouwendiscriminatie die gebracht wordt als folklore om trots op te zijn. Het hoofdverhaal ter kennismaking met het Marokkaanse kinderleven gaat namelijk over polygamie. Op de cover prijken een broer en een zus: ‘Ayoub en Hounayda hebben dezelfde vader. Ze zijn allebei twaalf jaar, maar ze zijn geen tweeling. Rara: hoe zit dat?’
Welnu, dat komt doordat papa twee vrouwen heeft. Leuk hè? Hounayda loopt over van enthousiasme: ‘Het lijkt me wel fijn als mijn man nog een andere vrouw heeft. Dan kun je het werk een beetje verdelen. De ene dag doe jij de was. De andere dag zij. (...) Willen de vrouwen in Nederland dat soms niet?’
Uiteraard weerklinkt er geen kritische noot. Kinderen zijn dom, denken ze bij Samsam. Je moet ze niet belasten met meer meningen over een feit. Straks gaan ze nog nadenken en PVV stemmen! Daarom geen nadere informatie. Geen kader over huwelijkswetgeving en problemen rond polygamie in Marokko en bij migranten in Europa. Niets over de visie van Marokkaanse feministes: zij kunnen namelijk wel uitleggen hoe polygamie vaak tot rechteloosheid bij vrouwen en moeders leidt. Samsam dikt het zoetsappige verhaal juist aan. Mag Hounayda nog eens uitleggen dat er nóóit ruzie, nóóit jaloezie is.
Polygamie
Vrouwenorganisaties en mensenrechtenorganisaties in Marokko vinden polygamie verkeerd. Vrouwen zijn geen bezit vinden zij.
Sinds een paar jaar is het voor mannen moeilijker om met meer dan één vrouw te trouwen. Vrouwen mogen bijvoorbeeld protesteren tegen een tweede huwelijk van hun man. Met het gevaar dat hun man ze daarvoor binnenshuis straft.
Vrouwenorganisaties wijzen erop dat vrouwen die niet naar school zijn geweest hun rechten niet kennen. Ze willen dat polygamie helemaal verboden wordt.
Waar ik het eigenlijk over wil hebben is cultuurrelativisme. Kunnen mensen in Nederland beoordelen of polygamie in Marokko (of Senegal) goed of slecht is? Ethiek, het onderscheid tussen goed en kwaad, vind ik erg interessant. Is dat universeel of cultureel bepaald? Het gaat mij niet om het grootste nut voor de meeste mensen of om rechtspraak / wetten. Het gaat mij om de gevolgen van daden voor anderen. Ik vind een daad alleen slecht als er onnodig schadelijke gevolgen zijn voor mensen, dieren of de natuur. Ik vind het niet erg als mensen liegen of dingen doen die van andere mensen niet mogen, als ze er niets of niemand schade mee berokkenen. Ik vind een daad slecht als er onnodig schade mee wordt berokkend, ongeacht in welk land met welke cultuur of religie dat plaatsvindt.
Alle mensen zijn gelijk en hebben daarmee gelijke mensenrechten. Homo's zouden dezelfde rechten moeten hebben als hetero's, vrouwen dezelfde rechten als mannen. In landen als Marokko en Senegal mag een man wel met meerdere vrouwen trouwen maar een vrouw niet met meerdere mannen. Dat is geen gelijkheid. Dat hoeft op zich nog niet slecht te zijn, dat hangt af van de gevolgen. Het is niet een universeel mensenrecht om met meerdere partners tegelijk te mogen trouwen. Maar de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen, waarbij vrouwen minder mogen, maakt dat we goed moeten opletten of dit niet schadelijk is voor vrouwen, of mannen zo niet de kans krijgen om misbruik te maken van hun macht. Officieel geldt in Senegal dat de eerste vrouw van een man bij het huwelijk tekent of zij wel of niet akkoord gaat met polygamie, dus of zij het goedvindt als hij later meer vrouwen wil trouwen, of niet. Kan een vrouw daarin vrij kiezen of wordt ze gedwongen polygamie aan te kruisen. Zijn analfabete vrouwen op de hoogte van hun rechten? Officieel moet een man ook overleggen met zijn eerste vrouw voor hij een tweede vrouw trouwt. Gebeurt dat in de praktijk? Kan een vrouw naar een blijf-van-mijn-lijf huis, kan ze naar de rechter als haar rechten geschonden worden? Nee, meestal niet. De positie van de vrouw is slecht in landen als Senegal en Marokko (polygamie komt trouwens in Marokko veel minder voor dan in Senegal, in Marokko is het ongeveer 4%, in Senegal is bijna de helft van de vrouwen getrouwd met een man met meerdere vrouwen).
Polygamie gaat in de praktijk best vaak goed. Als er geen schadelijke gevolgen zijn dan heb ik er geen moreel bezwaar tegen. Maar het gaat ook vaak niet goed, veel mannen houden te weinig rekening met hun vrouw(en), ze beslissen over hun hoofden heen in plaats van samen. Polygamie brengt vaak jaloezie en ruzies met zich mee. Er is nog veel te doen om de positie van vrouwen te verbeteren in landen als Senegal en Marokko.
Dat kun je best uitleggen aan kinderen via de Samsam. Het is goed dat NCDO de beelvorming over Marokko wil verbeteren, maar dat moet niet gedaan worden met onjuiste beelden.
