9/22/2007
Doorgeslagen individualisering
Coralie schreef:
Hallo allemaal,
Ik wil graag iets met jullie delen. Nieuwsgierig wat jullie daar van vinden. Namelijk de volgende stelling: Het leven is IN PRINCIPE alléén. Maar wij hebben als kind niet de kans gekregen om dit te leren.
Tijdens mijn biologie-studie heb ik naar films van Chimpansees gekeken. Chimpansees zijn de naaste verwanten van de mens. Zij lijken (genetisch)meer op ons dan op andere mensapen. Het is mij bij deze studie opgevallen hoe anders chimpansee moeders met hun kinderen omgaan als wij mensen. De moeder laat het kind geen minuut alleen. Het kind staat volledig centraal in het leven van de moeder gedurende ongeveer 2 à 3 jaar. In die tijd krijgt de moeder ook geen nieuwe baby. Dit heeft mij indertijd aan het denken gezet.
En ik ben mij gaan verdiepen in de omgang van moeder en kind bij 'primitieve' volkeren. Daar zie je hetzelfde beeld: de moeder draagt het kind altijd bij zich,ook tijdens het werk (draagzak). En in de eerste 2 à 3 jaar van het leven van het kind zal de moeder niet opnieuw zwanger worden.Ook slaapt het kind altijd bij de moeder in bed, 's nachts. Net zo lang als het kind dat wil. Pas wanneer het kind zelf de behoefte krijgt om apart te gaan slapen komt er een scheiding van kind en moeder. Dit is meestal ongeveer als het kind 3 jaar oud is. (Uiteraard per kind verschillend.) Zo lang als het kind de behoefte voelt om voortdurend in contact met de moeder te blijven, zal dat ook gebeuren. Het kind zal zich pas los maken van de moeder als het daar aan toe is, daartoe zelf de behoefte voelt. En zo leert het kind zijn eigen weg te zoeken, en om alléén te zijn in het leven, wanneer hij dat nodig vindt.
De manier waarop ik zelf ben opgevoed staat hier ver van af. En om mij heen heb ik nooit een gezin gezien waar dit patroon gold. Dat dit gevolgen heeft, moet hebben, dat leek mij altijd wel logisch, maar wat zijn die gevolgen dan? Het is nu vele vele jaren later. En laatst drong het plotseling tot me door, dat onze maatschappij vooral bestaat uit mensen die heel veel moeite doen om 'er bij te horen'. Mensen die zekerheid zoeken en er moeite mee hebben af tewijken van de 'norm', moeite hebben om hun eigen weg te gaan. En opeens viel het kwartje: Wij hebben als kind niet de kans gekregen om dit te leren... Ben benieuwd of er (nog) mensen zijn in dit café die dit kunnen volgen.
Groet,
Coralie
PS: Ik schrijf dit bericht omdat dit zo'n belangrijk inzicht is voor mij, dat ik het sterker wil maken door het met anderen te delen. Om het niet te snel weer te vergeten....
Mijn reactie:
Beste Coralie,
Ik ben het gedeeltelijk met je eens. Maar ik denk eigenlijk dat we in Nederland juist te veel hebben geleerd alleen te zijn en het samen zijn hebben afgeleerd, dat we te veel op onszelf als individu gefocust zijn. Ik vind het mooi hoe Afrikaanse vrouwen op het land werken met hun kind op de rug. En het fenomeen van echtscheidingen en alleenstaanden komt onder apen niet voor ;)
Er zijn maar weinig culturen zo individualistisch als de Nederlandse. "Ikke ikke ikke en de rest mag stikke". Alsof ik "recht" heb op voldoende individueel geluk (afdwingbaar), alsof de wereld alleen om mij draait. En de ander zoekt het zelf maar uit. Voor mensen die hulp nodig hebben zijn er bijstandsuitkeringen, buurthuizen, bejaardentehuizen en kinderdagverblijven (bij sommige kun je de kinderen zelfs in pyama afleveren). We zijn niet meer zo afhankelijk van elkaar; van onze vrienden en familie. En daardoor zijn we onze onderlinge solidariteit grotendeels kwijtgeraakt. We hebben al behoorlijk lang niet echt meer te maken gehad met problemen als oorlogen, hongersnoden, veel ernstige ziektes zonder ziekenhuis, massale kindersterfte, etc. In vergelijking daarmee zijn onze problemen meestal luxeproblemen.
In Afrika ben je eigenlijk nooit alleen - en dat geldt dan vooral voor de kleine afgelegen dorpen. Je woont samen met de hele familie, bergen kinderen, ooms en tantes en opa's en oma's. Het werk, het eten, het leven; alles wordt samen gedaan, mensen helpen elkaar, ze delen wat ze hebben en ze bundelen hun krachten. Dat is hard nodig om te overleven en zo gaat het al eeuwen. (Hoewel de keerzijde van de medaille is dat de individuele vrijheid beperkt is en dat de sociale controle sterk is.) Dus het gaat niet in de eerste plaats om "ik", in de eerste plaats is er "wij/ons". Je hoeft geen speciale persoonlijke identiteit te vormen, je hoeft niet bang te zijn dat je er niet bij hoort, je hoeft je niet af te zetten tegen je ouders in je pubertijd. En ik denk niet dat kinderen zich op een bepaalde leeftijd zo bewust losmaken van hun moeder. Er is altijd een hele groep mensen die een kind opvoedt (it takes a village to raise a child), inclusief de oudere zussen/nichtjes/grootouders etc. Kinderen worden best snel volwassen, maar het groepsdenken blijft op de eerste plaats komen, ook wanneer zij ouder worden.
Je zei:
"En laatst drong het plotseling tot me door, dat onze maatschappij vooral bestaat uit mensen die heel veel moeite doen om 'er bij te horen'. Mensen die zekerheid zoeken en er moeite mee hebben af te wijken van de 'norm', moeite hebben om hun eigen weg te gaan."
Ik ben het op dit punt dus met je eens, alleen om een andere reden dan die jij noemde. Ik denk dat onze samenleving voor veel mensen moeilijk is om in te overleven, en vooral dat het moeilijk is om hier gelukkig te zijn. Wij moeten ons in ons eentje zien te redden. De eisen waar je aan moet voldoen om mee te komen zijn hoog. Je moet sterk zijn, je moet moeite doen om vrienden te maken, je moet erop uit gaan, je moet sociaal vaardig zijn en je moet assertief zijn om een partner aan de haak te slaan, om werk te vinden, etc.. Als je kwetsbaar bent, met beperkingen, dan ben je minder aantrekkelijk voor de ander en dan is het extra moeilijk.
Het kan soms kaal en leeg voelen, de eenzaamheid, de onverschilligheid, de doelloosheid, het gebrek aan solidariteit en saamhorigheid. En mensen die lang alleen hebben geleefd kunnen vaak niet goed meer met anderen samen leven, maar ze missen wel iets.
Als je in Afrika iedere dag veel moeite moet doen om met hard werken genoeg te eten te hebben, dan heb je geen tijd om veel te worstelen met levensvragen en existentiële angsten. Wij hebben daar echter alle gelegenheid voor. Het is dus niet voor niets dat depressiviteit een veelvoorkomend probleem is in de westerse wereld.
Ik denk dat we met de individualisering zijn doorgeslagen in Nederland. We moeten proberen de solidariteit en gemeenschapszin te versterken, dat zal ons gelukkiger en minder onzeker maken.
En is het leven in principe alleen? Nee denk ik. Uiteindelijk zijn wij altijd alleen / gescheiden van de ander, we kunnen niet samen één worden. Maar we kunnen wel samenwerken, samen leven en solidair zijn.
Groeten,
Esther
***
Reactie Coralie:
Hallo Esther,
Met wat jij schrijft ben ik het helemaal eens. Tot op de laatste letter. Jouw verhaal en het mijne bijten elkaar ook niet. Ze vullen elkaar aan. De onveiligheid van het kleine kind (de pas geboren baby die in een wieg in de kinderkamer wordt gelegd, die de moeder laat huilen omdat de deskundigen zeggen dat dit beter is) vindt z'n voortgang in de onveiligheid van het volwassen individu (die zijn 'dorp' en zijn familiegroep kwijt is, en in de stad moet leven tussen 'vreemden' en daar zijn plek moet bevechten ).
En als je in het eerste stukje van je leven weinig steun hebt ondervonden, weinig kans (veiligheid) hebt gekregen om je eigenheid te ontdekken en je eigen kracht te ontwikkelen, dan wordt het in het tweede stukje nog moeilijker.
Heb je wel eens van 'hechtingsstoornis' gehoord? Dat zeggen ze van kinderen waar de moeder-kind binding niet goed verlopen is. Die hebben een hechtingsstoornis.
(Mijn verhaal over 'de mensenlijke zwakte' komt er eigenlijk op neer dat in onze Westerse maatschappij iedereen in meer of mindere mate last heeft van hechtingsstoornis, veroorzaakt door de gebruikelijke manier van omgaan met hele jonge kinderen.)
Mensen met hechtingsstoornis ontwikkelen juist vaak het gedrag wat jij beschrijft: ikke ikke en de rest mag stikke. Als overlevingsstrategie.
En wat is nu de oplossing? Ik denk dat de eerste stap is om ons bewust er van te worden. Dat helpt al een boel. En dan kijken of er nog iets te helen valt...
Groet,
Coralie
