7/28/2007
Thuis voelen op vreemde bodem
De dag dat ik “thuis” kwam uit Senegal las ik een boeiend artikel in de Volkskrant getiteld “Heel Nederland heeft heimwee”. Hier volgt een citaat / samenvatting van het artikel, en daarna mijn commentaar.***
"Het integratiedebat is in een nieuwe fase beland: die van emotionalisering. Volwaardige integratie is niet langer een kwestie van doen, maar steeds meer van voelen. Tot voorkort stelden we vooral praktische eisen aan immigranten: werken, je aan de wet houden, voor jezelf en anderen zorgen, Nederlands spreken. Sinds een paar jaar zijn daar emotionele eisen bij gekomen: loyaliteit voelen met Nederland (en als bewijs daarvan slechts één paspoort hebben) en je hier thuis voelen. “Thuis voelen” is vermoedelijk zo centraal komen te staan in de publieke en politieke discussie, omdat uiteenlopende groepen autochtonen – van homo’s en feministen tot en met bewoners van probleemwijken – zich hier door (hun beeld van) islamitische immigranten minder zijn gaan thuis voelen. De emotionalisering van het integratiedebat treffen we ook aan onder migranten zelf, mogelijk als reactie op het nieuwe emotionele eisenpakket. Sommigen geven aan zich de laatste tijd minder thuis te voelen in Nederland, het land dat zich altijd liet voorstaan op (religieuze) tolerantie en de open politieke cultuur, maar nu vaak respectloos en generaliserend over hun religie/cultuur spreekt.De grondtoon van het integratiedebat is tot nu toe nostalgisch, melancholisch, een heimwee naar een verloren thuis. De emotionalisering is ook uitsluitend. Zij plaatst degenen die hier van huis uit al ‘thuis’ zijn in een bevoorrechte positie. Zij horen er immers helemaal bij. Hun opvattingen over wat het is om je ‘thuis’ te voelen in Nederland, worden maatgevend voor de nieuwkomers. Volgens de nostalgisch melancholieke opvatting kun je je slechts op één plaats en in één land thuis voelen. Deze traditionele visie stelt migranten voor een onmogelijke opdracht. Zij kunnen zich in deze visie nooit volledig in Nederland thuis voelen, doordat ze vanaf hun geboorte al warme gevoelens hebben ontwikkeld voor hun geboorteplaats en –land. Niettemin krijgen ze de taak om zich hier en alleen hier thuis te voelen, en zich verre te houden van zaken die een dubbele nationaliteit onderstrepen, zoals twee paspoorten.
Maar een modern thuisgevoel is veel rijker en gelaagder. Laten we een open discussie voeren over wat wij – oude en nieuwe Nederlanders – nodig hebben om ons thuis te voelen. Niet vanuit de overspannen verwachting dat thuis voelen voor iedereen hetzelfde is. Wel met de bescheiden intentie dat iedereen van goede wil zich in ons land, in onze stad en op ons werk tenminste enigszins thuis kan voelen."
***
Dat migranten zich hier thuis voelen is een belangrijke voorwaarde voor een succesvolle integratie / inburgering, want voor mensen die zich niet thuis voelen is de kans groot dat zij zich zullen afkeren van de samenleving. Als je niets hebt met dit land hier, met de mensen, waarom zou je dan moeite doen om te integreren. Als allochtonen door autochtonen respectloos en generaliserend worden behandeld, worden uitgesloten en gediscrimineerd, is dat dan bevorderlijk voor het thuis voelen? Ik dacht het niet.
In mijn vorige post schreef ik over het warme gastvrije welkom van Aby's familie voor Thomas, in Senegal. Nu voelt Thomas zich helemaal thuis daar. Hij is in de familie opgenomen als één van hen, hij hoort er helemaal bij. Hij mag zichzelf zijn, hij voelt zich geaccepteerd.
In mijn vorige post schreef ik over het warme gastvrije welkom van Aby's familie voor Thomas, in Senegal. Nu voelt Thomas zich helemaal thuis daar. Hij is in de familie opgenomen als één van hen, hij hoort er helemaal bij. Hij mag zichzelf zijn, hij voelt zich geaccepteerd.
Hoe kun je mensen ooit dwingen zich ergens thuis te voelen? Om mensen te dwingen volledig te assimileren is al erg genoeg (aanpassing voor zover dat nodig is om in het nieuwe omgeving goed te functioneren is volgens mij voldoende), en dan moeten ze ook nog warme gevoelens hebben voor die opgelegde nieuwe cultuur? Hoe kan een ander voor mij bepalen waar ik mij thuis moet voelen?
Ik hou van het moderne thuisgevoel, mijn ziel wil een zigeuner zijn. Ik wil een wereldburger zijn die niet beperkt is tot de cultuur waarin ik toevallig geboren ben. Ik ken dit land natuurlijk goed, maar ik voel me niet altijd thuis in deze cultuur. Met mijn verlegenheid heb ik soms moeite met de directheid en assertiviteit van de cultuur hier, en hoewel ik zelf een individualist ben, vind ik de ik-gerichte kale gehaaste en eenzame cultuur van Nederland eigenlijk maar leeg, ik hou veel meer van de warme gastvrije solidaire en collectieve cultuur van bijvoorbeeld Senegal. Het is heel goed mogelijk om je op meerdere plekken in de wereld thuis te voelen en het hoeft niet (alleen) de plek te zijn waar je geboren bent. Het thuis voelen is iets dat je overkomt, niet iets waartoe je gedwongen kunt worden of waar je ogenblikkelijk en waar dan ook ter wereld meteen voor kunt kiezen. Maar natuurlijk kun je wel dingen doen die stimuleren dat je je ergens thuis voelt, en de mensen in je omgeving kunnen je daarbij helpen. Ik denk dat voor beide kanten – zowel voor allochtonen als voor autochtonen – het thuis voelen kan worden bevorderd wanneer mensen contact zoeken met elkaar, zich inleven in de ander en rekening houden met de ander. Wat vooral nodig is, is dat we bruggen bouwen. Wij ontvangen nieuwkomers met open armen, wij heten hen welkom in ons midden, ze horen erbij. En nieuwkomers houden rekening met ons, met onze manier van leven, ze maken het ons niet moeilijk maar gedragen zich als goede gasten, waardoor het voor ons geen probleem is hen in ons midden op te nemen. En als het voor ons allemaal goed te doen is om in dit land met elkaar samen te leven dan is de kans groter dat we ons ook thuis voelen. Het is niet makkelijk maar laten we gezamenlijk ons best ervoor doen.
***
A sort of homecoming - U2
And you know it's time to go
Through the sleet and driving snow
Across the fields of mourning
Light in the distance
And you hunger for the time
Time to heal, desire time
And your earth moves beneath
Your own dream landscape
I'll be there...
Tonight
A high road
A high road out from here
On borderland we run...
And still we run
We run and don't look back
I'll be there tonight...
I believe
I'll be there...somehow
I'll be there...tonight
Tonight
Tonight we'll build a bridge
Across the sea and land
See the sky, the burning rain
She will die and live again
Tonight
And your heart beats so slow
Through the rain and fallen snow
Across the fields of mourning
Lights in the distance
Oh don't sorrow, no don't weep
For tonight, at last
I am coming home
I am coming home
