9/11/2007
Wat is vrijheid? / Gegen die Wand
Begin deze week zag ik de film Gegen die Wand voor de tweede keer. Ook nu weer maakte de film veel indruk. Ik bedacht me dat iets over de film had geschreven (in mijn vragenschrift) de eerste keer dat ik hem keek:
Wat is vrijheid? (16-10-2004)
Ik heb de film "Gegen die Wand" gezien, waarin vrijheid een centraal thema is. Ik moest denken aan de tekst in een liedje van Janis Joplin: "Freedom is just another word for nothing left to loose." Maar je hebt altijd je leven te verliezen, tenzij het je niets waard is. Totale vrijheid bestaat niet, of je hebt er niets aan. Als je niets te verliezen hebt waardeer je de vrijheid niet. Totale vrijheid betekent totaal geen grenzen. In een sociale wereld waar je met andere mensen samenleeft gaat dat niet.
De mannelijke hoofdpersoon, Cahit, is voortdurend dronken. Hij heeft zichzelf niet onder controle, hij is gefrustreerd en slaat er meteen op los als hij beledigd wordt. Het is mooi aan het begin van de film, dat de psychiater hem vraagt waarom hij zelfmoord wilde plegen. Cahit vraagt waarom de psychiater denkt dat het zelfmoord was. De psychiater antwoordt dat er geen remsporen zijn, terwijl hij keihard met zijn auto recht op een muur afreed. Maar Cahit had niet besloten dat hij dood wilde, zijn geest was jaren daarvoor al dood, zegt hij verderop in de film.
Voordat hij Sibel ontmoette had hij niets te verliezen. Maar dan heeft de vrijheid geen waarde, dan is het leeg en zinloos en vreemd genoeg is het tegelijkertijd een vorm van gevangenschap. De vrijheid van Sibel is mooi. Ze wilde met Cahit trouwen omdat ze daarmee van het juk van haar ouders en familie bevrijd wordt. Haar drang naar vrijheid is dat ze met verschillende mannen naar bed wil, gewoon voor de lol en zonder zich te binden in een relatie. Hoewel het al snel tot jaloezie kan leiden is dat op zich een vorm van vrijheid die geen schade hoeft aan te richten.
Het is een film vol passie. De passie van diepe wanhoop en van groot geluk. Het is vreemd dat diepe wanhoop bijna hetzelfde is als onverschilligheid, omdat je niets te verliezen hebt, dat je nergens om geeft en je dus onverschillig bent. Maar dat is een ander soort onverschilligheid dan de saaiheid van een middelmatig en routinematig bestaan.
Het heeft iets moois, zo extreem als Cahit en Sibel leven, maar ook iets heel triests. Op de rand tussen leven en dood is heel intens. Zij doen meteen wat er in hen opkomt, wat 'gewone' mensen nooit durven. Maar dat is dan ook meteen levensgevaarlijk, zoals het gevecht van Sibel met drie dronken mannen in Istanbul.
Het is vreemd dat het beter met hen gaat naarmate ze steeds meer te verliezen hebben. Dat is logisch natuurlijk, maar ook vreemd, omdat voor hen allebei vrijheid het allerbelangrijkste is. Maar ze hebben toch ook andere mensen nodig. Eigenlijk kun je toch alleen echt vrij zijn als je gelukkig bent, dat is dan toch niet grenzeloos / extreem en met niets te verliezen.
***
Ik heb deze tekst laten lezen aan Coen, van wie ik de DVD voor mijn verjaardag kreeg (die ik dus zondagnacht heb gekeken). Hier is zijn reactie:
Interessant wat je schrijft over de film, toevallig ken ik dat liedje van Janis Joplin goed, ik heb het een keer in een gelegenheidskoortje gezongen en werd ook getroffen door de tekst.
Ik zat nog na te denken over je laatste zin dat echte vrijheid alleen ervaren wordt als je gelukkig bent of voelt. Maar ik kom er niet uit, misschien is die vrijheid meer vrijheid van denken, waarin je je niet beknot voelt door morele normen die je je nu eenmaal in acht moet nemen om met anderen samen te leven.
Of juist dat je je niet gevangene voelt van andermans normen...
Volgens mij maken veel beatniks en andere neo provo's elke keer de fout dat ze vrijheid verwarren met bandeloosheid in gedrag (vrij naar Reve).
***
En mijn reactie:
Vrijheid is iets ongrijpbaars. Ik zei dat je alleen echt vrij kunt zijn als je gelukkig bent. Maar misschien bedoelde ik het een beetje anders. Voor mij heeft vrijheid de meeste waarde wanneer het samengaat met gelukkig zijn, een lege vrijheid heeft voor mij weinig waarde. (Zie ook “It’s my life”.)
Het niet beknot voelen is belangrijk. En ik denk dat vrijheid inderdaad vrijheid van denken is, verbeeldingskracht. En wat dat betreft zou iedereen altijd vrij kunnen zijn, want je mag altijd denken wat je wilt, ongeacht hoe weinig vrijheid je hebt in je dagelijks leven. Maar ook al zijn onze gedachten eigenlijk altijd vrij, toch kunnen we ons erin gevangen voelen.
Op de middelbare school met maatschappij- / filosofieles vroeg de docent: wat vind je belangrijker, vrijheid of liefde? Ik antwoordde zonder aarzelen “liefde”. Maar nu denk ik dat ik vrijheid toch belangrijker vind. Ik kan wel een tijdje zonder de liefde van een partner (en ook gelukkig zijn op die manier). Maar zonder vrijheid kan ik niet gelukkig zijn. “Nothing left to loose”: het voelt fijn om los te laten. Het is vreemd, maar het was een opluchting om de afwasmachine, droger, breedbeeld televisie en meer van dat soort dingen achter mij te laten. En het was een opluchting om mijn 9 tot 5 baan bij de MBO Raad achter mij te laten, ook al heb ik daarmee ook niet meer dat salaris als vast inkomen. Ik heb maar weinig nodig. Wat is het fijn om spontane dingen te doen, om later op te staan als ik dat wil, om mijn dag vrij in te kunnen delen.
Niet leven alleen volgens hoe mijn omgeving dat van mij verwacht, niet klem komen te zitten in een harnas van normen, verplichtingen en verwachtingen, maar leven zoals ik dat zelf wil, waar ik zelf voor kies. Als een vogel in de lucht die de wind in zijn vleugels voelt en die alle kanten op kan. Vrijheid is verbeeldingskracht (zie ook “Sartre en Laroui”), is de kracht om een beeld voor je te zien van waar je van droomt, waar je naar verlangt, wat wezenlijk voor je is, en om in die richting op weg te gaan.
Vrijheid is niet dat je bereikt waar je van droomt. Vrijheid is dat je weet waar je van droomt, dat je het visioen voor je ziet. En vrijheid is de bewegingsruimte om op weg te gaan.
Bandeloosheid is een makkelijke en lege vrijheid. Een beetje bandeloosheid kan wel fijn zijn op zijn tijd :). Maar vrijheid die echt de moeite waard is, is “moeilijke vrijheid”. Vrijheid die samengaat met verantwoordelijkheid, met zingeving, met bewuste keuzes, met gedrevenheid, met liefde, met genieten, met gelukkig zijn, met rekening houden met de ander, kortom: de vrijheid zoals Levinas die beschrijft (ook in de Sartre en Laroui post).
Wat is vrijheid? (16-10-2004) Ik heb de film "Gegen die Wand" gezien, waarin vrijheid een centraal thema is. Ik moest denken aan de tekst in een liedje van Janis Joplin: "Freedom is just another word for nothing left to loose." Maar je hebt altijd je leven te verliezen, tenzij het je niets waard is. Totale vrijheid bestaat niet, of je hebt er niets aan. Als je niets te verliezen hebt waardeer je de vrijheid niet. Totale vrijheid betekent totaal geen grenzen. In een sociale wereld waar je met andere mensen samenleeft gaat dat niet.
De mannelijke hoofdpersoon, Cahit, is voortdurend dronken. Hij heeft zichzelf niet onder controle, hij is gefrustreerd en slaat er meteen op los als hij beledigd wordt. Het is mooi aan het begin van de film, dat de psychiater hem vraagt waarom hij zelfmoord wilde plegen. Cahit vraagt waarom de psychiater denkt dat het zelfmoord was. De psychiater antwoordt dat er geen remsporen zijn, terwijl hij keihard met zijn auto recht op een muur afreed. Maar Cahit had niet besloten dat hij dood wilde, zijn geest was jaren daarvoor al dood, zegt hij verderop in de film.
Voordat hij Sibel ontmoette had hij niets te verliezen. Maar dan heeft de vrijheid geen waarde, dan is het leeg en zinloos en vreemd genoeg is het tegelijkertijd een vorm van gevangenschap. De vrijheid van Sibel is mooi. Ze wilde met Cahit trouwen omdat ze daarmee van het juk van haar ouders en familie bevrijd wordt. Haar drang naar vrijheid is dat ze met verschillende mannen naar bed wil, gewoon voor de lol en zonder zich te binden in een relatie. Hoewel het al snel tot jaloezie kan leiden is dat op zich een vorm van vrijheid die geen schade hoeft aan te richten. 
Het is een film vol passie. De passie van diepe wanhoop en van groot geluk. Het is vreemd dat diepe wanhoop bijna hetzelfde is als onverschilligheid, omdat je niets te verliezen hebt, dat je nergens om geeft en je dus onverschillig bent. Maar dat is een ander soort onverschilligheid dan de saaiheid van een middelmatig en routinematig bestaan.Het heeft iets moois, zo extreem als Cahit en Sibel leven, maar ook iets heel triests. Op de rand tussen leven en dood is heel intens. Zij doen meteen wat er in hen opkomt, wat 'gewone' mensen nooit durven. Maar dat is dan ook meteen levensgevaarlijk, zoals het gevecht van Sibel met drie dronken mannen in Istanbul.
Het is vreemd dat het beter met hen gaat naarmate ze steeds meer te verliezen hebben. Dat is logisch natuurlijk, maar ook vreemd, omdat voor hen allebei vrijheid het allerbelangrijkste is. Maar ze hebben toch ook andere mensen nodig. Eigenlijk kun je toch alleen echt vrij zijn als je gelukkig bent, dat is dan toch niet grenzeloos / extreem en met niets te verliezen.
***
Ik heb deze tekst laten lezen aan Coen, van wie ik de DVD voor mijn verjaardag kreeg (die ik dus zondagnacht heb gekeken). Hier is zijn reactie:
Interessant wat je schrijft over de film, toevallig ken ik dat liedje van Janis Joplin goed, ik heb het een keer in een gelegenheidskoortje gezongen en werd ook getroffen door de tekst.
Ik zat nog na te denken over je laatste zin dat echte vrijheid alleen ervaren wordt als je gelukkig bent of voelt. Maar ik kom er niet uit, misschien is die vrijheid meer vrijheid van denken, waarin je je niet beknot voelt door morele normen die je je nu eenmaal in acht moet nemen om met anderen samen te leven.
Of juist dat je je niet gevangene voelt van andermans normen...
Volgens mij maken veel beatniks en andere neo provo's elke keer de fout dat ze vrijheid verwarren met bandeloosheid in gedrag (vrij naar Reve).
***
En mijn reactie:
Vrijheid is iets ongrijpbaars. Ik zei dat je alleen echt vrij kunt zijn als je gelukkig bent. Maar misschien bedoelde ik het een beetje anders. Voor mij heeft vrijheid de meeste waarde wanneer het samengaat met gelukkig zijn, een lege vrijheid heeft voor mij weinig waarde. (Zie ook “It’s my life”.)
Het niet beknot voelen is belangrijk. En ik denk dat vrijheid inderdaad vrijheid van denken is, verbeeldingskracht. En wat dat betreft zou iedereen altijd vrij kunnen zijn, want je mag altijd denken wat je wilt, ongeacht hoe weinig vrijheid je hebt in je dagelijks leven. Maar ook al zijn onze gedachten eigenlijk altijd vrij, toch kunnen we ons erin gevangen voelen.
Op de middelbare school met maatschappij- / filosofieles vroeg de docent: wat vind je belangrijker, vrijheid of liefde? Ik antwoordde zonder aarzelen “liefde”. Maar nu denk ik dat ik vrijheid toch belangrijker vind. Ik kan wel een tijdje zonder de liefde van een partner (en ook gelukkig zijn op die manier). Maar zonder vrijheid kan ik niet gelukkig zijn. “Nothing left to loose”: het voelt fijn om los te laten. Het is vreemd, maar het was een opluchting om de afwasmachine, droger, breedbeeld televisie en meer van dat soort dingen achter mij te laten. En het was een opluchting om mijn 9 tot 5 baan bij de MBO Raad achter mij te laten, ook al heb ik daarmee ook niet meer dat salaris als vast inkomen. Ik heb maar weinig nodig. Wat is het fijn om spontane dingen te doen, om later op te staan als ik dat wil, om mijn dag vrij in te kunnen delen.
Niet leven alleen volgens hoe mijn omgeving dat van mij verwacht, niet klem komen te zitten in een harnas van normen, verplichtingen en verwachtingen, maar leven zoals ik dat zelf wil, waar ik zelf voor kies. Als een vogel in de lucht die de wind in zijn vleugels voelt en die alle kanten op kan. Vrijheid is verbeeldingskracht (zie ook “Sartre en Laroui”), is de kracht om een beeld voor je te zien van waar je van droomt, waar je naar verlangt, wat wezenlijk voor je is, en om in die richting op weg te gaan.
Vrijheid is niet dat je bereikt waar je van droomt. Vrijheid is dat je weet waar je van droomt, dat je het visioen voor je ziet. En vrijheid is de bewegingsruimte om op weg te gaan.
Bandeloosheid is een makkelijke en lege vrijheid. Een beetje bandeloosheid kan wel fijn zijn op zijn tijd :). Maar vrijheid die echt de moeite waard is, is “moeilijke vrijheid”. Vrijheid die samengaat met verantwoordelijkheid, met zingeving, met bewuste keuzes, met gedrevenheid, met liefde, met genieten, met gelukkig zijn, met rekening houden met de ander, kortom: de vrijheid zoals Levinas die beschrijft (ook in de Sartre en Laroui post).
