12/22/2007
De God van de allerarmsten
De komende tijd ga ik veel reizen en weinig bloggen. Maar voor vandaag nog wel een post, een citaat van Nico Roozen uit het tijdschrift Volzin. Hij is directeur van Solidaridad en een oudbekende van de Kritische Gemeente IJmond, de kerk waar ik vroeger naartoe ging met mijn ouders. Ik vind het heel mooi hoe hij zich inzet voor rechtvaardigheid, hoe hij schrijft over Levinas en over geloof.
"Mijn ervaringen met de Kritische Gemeente IJmond zijn belangrijk voor mij. De KGIJ is een van de eerste christelijke basisgemeenschappen die de joods-christelijke traditie op een nieuwe manier doordacht en die tot politiek engagement en liturgische vernieuwing kwam. Ik durf best te zeggen: zonder die ervaring zou ik net als veel leeftijdgenoten afscheid hebben genomen van het christelijke geloof. Maar ik leerde op een nieuwe manier naar de traditie kijken. Waarom zet ik me in voor de bestrijding van armoede? Het gemakkelijke antwoord is dan: dat heeft met mijn geloof te maken. Toch geloof ik dat dat niet zo is. Het heeft meer van doen met de ontmoeting met armen en de confrontatie met maatschappelijke problemen. De joodse filosoof Emmanuel Levinas heeft dat mooi verwoord: in het gelaat van de ander ligt de vraag naar vriendschap en solidariteit besloten. Je kunt die vraag naar betrokkenheid negeren en verder leven in je eigen burgerlijke bestaan. Dat doen heel veel mensen. Maar ik vind het spannend om vanuit de verhalen van de joods-christelijke traditie - en andere religies - over de verhouding tot de medemens na te denken. Als ik in de derde wereld ben, zou ik het een belediging vinden voor de armen om solidair met hen te zijn omdat God dat van mij vraagt. Nee, het is omdat zij mij aanspreken. De keuze voor de arme wordt in de bijbelse verhalen bevestigd en verdiept. Daarom is de vraag: 'bestaat God?' voor mij geen relevante vraag. Als het geloof in God niet leidt tot een andere relatie tot de medemens, tot verantwoordelijkheid, bestaat God niet. Als er geen verschil gemaakt wordt, is dat de loochening van het bestaan van God. Dat de samenleving niet maakbaar zou zijn, is geklets van de machthebbers die de samenleving gevormd hebben zoals die is, en die belang hebben bij die status-quo. We moeten altijd blijven investeren in de capaciteiten van de mensen om tot ontwikkeling en tot hun recht te komen. Ik maak me veel zorgen over de onverschilligheid van mensen voor het lot van anderen.
Ik heb geschiedenis gestudeerd om de samenleving beter te begrijpen. En ik ging theologie studeren om te begrijpen in welke relatie we staan tot de toekomst. Het christendom gaat om de vraag of er toekomst is en voor wie. Ik denk dat de mens en de samenleving veranderbaar zijn. Dat is voor mij ook een gelovig uitgangspunt. Religie en kerk zijn in het westen marginale verschijnselen geworden. Terwijl we het beste deel van onze culturele en religieuze bronnen juist nodig hebben om ons voor te bereiden op de grote keuzes die we moeten maken voor de toekomst: geven we voorrang aan de armen en gaan we duurzaam consumeren? Het is terecht dat we een prettig leven willen hebben, maar we moeten een einde maken aan de oneindige hebzucht die onze samenleving kenmerkt en uiteindelijk vernietigt. Daar heb je waarden en normen en oriëntaties voor nodig, en kerken als verhaalgemeenschappen - niet als centra voor dogmatische geloofsopvattingen.
Ik heb geschiedenis gestudeerd om de samenleving beter te begrijpen. En ik ging theologie studeren om te begrijpen in welke relatie we staan tot de toekomst. Het christendom gaat om de vraag of er toekomst is en voor wie. Ik denk dat de mens en de samenleving veranderbaar zijn. Dat is voor mij ook een gelovig uitgangspunt. Religie en kerk zijn in het westen marginale verschijnselen geworden. Terwijl we het beste deel van onze culturele en religieuze bronnen juist nodig hebben om ons voor te bereiden op de grote keuzes die we moeten maken voor de toekomst: geven we voorrang aan de armen en gaan we duurzaam consumeren? Het is terecht dat we een prettig leven willen hebben, maar we moeten een einde maken aan de oneindige hebzucht die onze samenleving kenmerkt en uiteindelijk vernietigt. Daar heb je waarden en normen en oriëntaties voor nodig, en kerken als verhaalgemeenschappen - niet als centra voor dogmatische geloofsopvattingen.
Ik voel me thuis bij een traditie van een God die zich heeft geopenbaard in de allerarmsten, de geknechten en de vernederden en die ons oproept vanuit hun positie te denken en te doen. De opstanding waarover in de bijbelse verhalen gerept wordt, is verbonden met opstand, niet met de verrijzenis van een lichaam. Dat is een totaal oninteressante kwestie. In Latijns-Amerika heb ik demonstraties tegen mensenrechtenschendingen meegemaakt. Bij het afroepen van vele namen van martelaren zoals bisschop Romero, Neruda en Allende, antwoorden de demonstranten 'presente!' - aanwezig! Dat is wat de Bijbel bedoelt met opstanding. De onrechtvaardige voortijdige dood heeft niet het laatste woord. Wij geloven dat door die dood heen het visioen van de rechtvaardige samenleving kan worden waargemaakt."
