3/18/2007
Pleidooi voor zelf nadenken
Er stond een erg goed artikel van Fouad Laroui in het NRC gisteren. Het wordt hoog tijd dat ik zijn nieuwste boek, “Over het Islamisme, een persoonlijke weerlegging”, ga lezen, want het is nogal relevant voor mijn proefschrift, met de thema’s van religie, filosofie en politiek.
Volgens het NRC artikel heeft Laroui een bevlogen pleidooi geschreven voor de islam als een individualistisch en tolerant geloof en tegen het islamisme (het totalitaire fundamentalisme).
Volgens het NRC artikel heeft Laroui een bevlogen pleidooi geschreven voor de islam als een individualistisch en tolerant geloof en tegen het islamisme (het totalitaire fundamentalisme).
Laroui zegt: “De grote denker van de verlichting Voltaire, bepaald geen vriend van religie, heeft gezegd dat hij gecharmeerd was van het rationalisme van de islam. Mohammed verricht geen wonderen, geneest geen leprozen en maakt blinden niet ziend. En zijn boodschap is simpel: er is maar een God en die moet geëerd worden. Je moet je goed gedragen en daarmee basta. Goethe zegt dit: “Als je kijkt naar de kern van de boodschap van de islam, zijn we allemaal moslim.”
Als je constateert dat er een tegenstelling bestaat tussen filosofie en wetenschap enerzijds en de koran anderzijds, dan moet je kiezen voor de filosofie, voor de wetenschap en de rede. Want het is God die je je hersens heeft gegeven. En God kan zichzelf niet tegenspreken. Het boek kun je altijd interpreteren, de wetenschap niet. Om problemen op te lossen moet je je verstand gebruiken.”
Laroui zegt ook dat het debat in Nederland hem heeft geschokt door de onwetendheid van de deelnemers. Veel Marokkanen van de tweede generatie hebben geen enkele studie gevolgd. “Veel jongeren hebben dogmatische denkbeelden, ingeprent door een imam of het internet. Ik denk dat je die jongeren beter bereikt via een leraar die mijn boek uitlegt en in context plaatst. Het biedt veel praktische details om tegengas te geven tegen het fundamentalisme. Mijn boek is gericht tegen het totalitarisme: dat je alle details van het dagelijks leven moet rechtvaardigen met het geloof. Ik vestig daarbij de aandacht op een religie die ik het beste ken. Maar het fundamentalisme van de Bible-belt in de Verenigde Staten of van de ultra-orthodoxe joden is net zo gevaarlijk. Het verschil is dat het in het christen- en jodendom toch om een minderheid gaat. Het fundamentalisme in de islam dreigt een meerderheid te worden.”
Dat denk ik eigenlijk niet, dat het fundamentalisme een meerderheid dreigt te worden binnen de islam, tenminste niet op wereldschaal. Maar de toename van het dogmatisch simplistisch ongenuanceerde onkritische en agressieve denken onder sommige groepen jongeren in Nederland vind ik wel heel zorgwekkend. Ik denk dat in de wereld de overgrote meerderheid van de moslims op een tolerante vreedzame niet fundamentalistische manier gelooft. Ik krijg sterk de indruk dat het voor de meeste mensen puur een persoonlijk geloof is, een gids om goed te leven (ook als ze de gids in de praktijk weinig volgen). Het is een persoonlijk geloof dat zelf nadenken helemaal niet in de weg staat. Een geloof dat totaal niet gericht is op het uitroeien van ongelovigen, gewoon een persoonlijke manier van leven die vanzelfsprekend is en niet dogmatisch of gewelddadig. De groeiende tegenstellingen, polarisatie, de groeiende haat en wantrouwen tegen moslims, het gebrek aan onderscheid tussen islamisten / extremisten en “normale” gematigde moslims, dat werkt radicalisering zeker in de hand, vooral radicalisering van mensen die toch al niet zo genuanceerd waren en niet gewend waren om zelf na te denken, en dus makkelijker beïnvloedbaar zijn.
En dan maakt Wilders zich druk over Albayrak en Aboutaleb, dat zijn nou juist niet de mensen om je zorgen over te maken. Ik kom de laatste tijd veel op ROC’s in Amsterdam en Utrecht, en daar zie ik dingen waar ik me wel zorgen over maak.
Laroui zegt: “De eerste generatie Marokkaanse Berbers die naar Nederland kwam, was grotendeels analfabeet. Hun kinderen hebben meestal maar weinig affiniteit met de Arabische taal. Als ze omstreeks hun zestiende naar een identiteit gaan zoeken, ontstaat er een probleem: een deel van hen vindt die in de islam en blaast dat facet enorm op. Die goedgebekte imams uit het wahabistische kamp overdonderen hen met hun perfecte klassieke Arabisch. Maar omdat ze zelf de bronnen niet kunnen raadplegen, krijgen ze geen duidelijk beeld van islam. Ze maken een denkfout die je aantreft bij alle religies: hoe strenger, hoe dichter bij de waarheid.”
Daar ligt een belangrijke taak denk ik, om met die jongeren te gaan praten en te voorkomen / tegen te gaan dat zij radicaliseren. Het zijn trouwens niet alleen de allochtonen / moslims die radicaliseren, de kant van autochtone niet-moslims radicaliseert net zo goed. Er is een proces van verharding, van segregatie. Het racisme en het wantrouwen neemt toe naar beide kanten toe. Dat is een zeer negatieve ontwikkeling. Allochtonen radicaliseren omdat ze zich in toenemende mate buitengesloten en uitgespuugd voelen door de samenleving. Autochtonen radicaliseren ook, o.a. onder invloed van het populistische simplistische agressieopwekkende geschreeuw van Wilders. Zelf merk ik dat ik er ook naar neig op een bepaalde manier te “radicaliseren”. De discussies op Orkut gaan er heel heftig aan toe, er is een kamp ontstaan van anti-islam, pro-westers, conservatief, rechts, soms neigend naar extreem-rechts, en een kamp van pro-islam, grotendeels oosters, progressief, links, soms neigend naar islamisten / extremisten. Ik bevind mij – vreemd genoeg – in het “kamp” van de oosterlingen. Wanneer de haat je om de oren vliegt, is het moeilijk om zelf rustig en genuanceerd te blijven. Wanneer ik zoveel onrecht zie om mij heen, word ik strijdlustig om mij daartegen te verzetten. Ik weet dat het niet de manier is, dat ik niet dogmatisch en zwart-wit moet gaan denken, dat ik het niet moet zien als een strijd tegen mijn tegenstanders / vijanden, want dat we er in deze geglobaliseerde wereld samen, met z’n allen, uit moeten zien te komen. De strijd is niet tussen links en rechts, oost en west, moslims en niet-moslims, de strijd is tegen het dogmatische totalitaire denken en handelen, van wie dan ook, en tegen het geweld en onderdrukking die daar uit voortkomen. Zelf denken is het allerbelangrijkste wat er is, want dat is de beste bescherming tegen totalitair denken.
Als je constateert dat er een tegenstelling bestaat tussen filosofie en wetenschap enerzijds en de koran anderzijds, dan moet je kiezen voor de filosofie, voor de wetenschap en de rede. Want het is God die je je hersens heeft gegeven. En God kan zichzelf niet tegenspreken. Het boek kun je altijd interpreteren, de wetenschap niet. Om problemen op te lossen moet je je verstand gebruiken.”
Laroui zegt ook dat het debat in Nederland hem heeft geschokt door de onwetendheid van de deelnemers. Veel Marokkanen van de tweede generatie hebben geen enkele studie gevolgd. “Veel jongeren hebben dogmatische denkbeelden, ingeprent door een imam of het internet. Ik denk dat je die jongeren beter bereikt via een leraar die mijn boek uitlegt en in context plaatst. Het biedt veel praktische details om tegengas te geven tegen het fundamentalisme. Mijn boek is gericht tegen het totalitarisme: dat je alle details van het dagelijks leven moet rechtvaardigen met het geloof. Ik vestig daarbij de aandacht op een religie die ik het beste ken. Maar het fundamentalisme van de Bible-belt in de Verenigde Staten of van de ultra-orthodoxe joden is net zo gevaarlijk. Het verschil is dat het in het christen- en jodendom toch om een minderheid gaat. Het fundamentalisme in de islam dreigt een meerderheid te worden.”Dat denk ik eigenlijk niet, dat het fundamentalisme een meerderheid dreigt te worden binnen de islam, tenminste niet op wereldschaal. Maar de toename van het dogmatisch simplistisch ongenuanceerde onkritische en agressieve denken onder sommige groepen jongeren in Nederland vind ik wel heel zorgwekkend. Ik denk dat in de wereld de overgrote meerderheid van de moslims op een tolerante vreedzame niet fundamentalistische manier gelooft. Ik krijg sterk de indruk dat het voor de meeste mensen puur een persoonlijk geloof is, een gids om goed te leven (ook als ze de gids in de praktijk weinig volgen). Het is een persoonlijk geloof dat zelf nadenken helemaal niet in de weg staat. Een geloof dat totaal niet gericht is op het uitroeien van ongelovigen, gewoon een persoonlijke manier van leven die vanzelfsprekend is en niet dogmatisch of gewelddadig. De groeiende tegenstellingen, polarisatie, de groeiende haat en wantrouwen tegen moslims, het gebrek aan onderscheid tussen islamisten / extremisten en “normale” gematigde moslims, dat werkt radicalisering zeker in de hand, vooral radicalisering van mensen die toch al niet zo genuanceerd waren en niet gewend waren om zelf na te denken, en dus makkelijker beïnvloedbaar zijn.
En dan maakt Wilders zich druk over Albayrak en Aboutaleb, dat zijn nou juist niet de mensen om je zorgen over te maken. Ik kom de laatste tijd veel op ROC’s in Amsterdam en Utrecht, en daar zie ik dingen waar ik me wel zorgen over maak.
Laroui zegt: “De eerste generatie Marokkaanse Berbers die naar Nederland kwam, was grotendeels analfabeet. Hun kinderen hebben meestal maar weinig affiniteit met de Arabische taal. Als ze omstreeks hun zestiende naar een identiteit gaan zoeken, ontstaat er een probleem: een deel van hen vindt die in de islam en blaast dat facet enorm op. Die goedgebekte imams uit het wahabistische kamp overdonderen hen met hun perfecte klassieke Arabisch. Maar omdat ze zelf de bronnen niet kunnen raadplegen, krijgen ze geen duidelijk beeld van islam. Ze maken een denkfout die je aantreft bij alle religies: hoe strenger, hoe dichter bij de waarheid.”
Daar ligt een belangrijke taak denk ik, om met die jongeren te gaan praten en te voorkomen / tegen te gaan dat zij radicaliseren. Het zijn trouwens niet alleen de allochtonen / moslims die radicaliseren, de kant van autochtone niet-moslims radicaliseert net zo goed. Er is een proces van verharding, van segregatie. Het racisme en het wantrouwen neemt toe naar beide kanten toe. Dat is een zeer negatieve ontwikkeling. Allochtonen radicaliseren omdat ze zich in toenemende mate buitengesloten en uitgespuugd voelen door de samenleving. Autochtonen radicaliseren ook, o.a. onder invloed van het populistische simplistische agressieopwekkende geschreeuw van Wilders. Zelf merk ik dat ik er ook naar neig op een bepaalde manier te “radicaliseren”. De discussies op Orkut gaan er heel heftig aan toe, er is een kamp ontstaan van anti-islam, pro-westers, conservatief, rechts, soms neigend naar extreem-rechts, en een kamp van pro-islam, grotendeels oosters, progressief, links, soms neigend naar islamisten / extremisten. Ik bevind mij – vreemd genoeg – in het “kamp” van de oosterlingen. Wanneer de haat je om de oren vliegt, is het moeilijk om zelf rustig en genuanceerd te blijven. Wanneer ik zoveel onrecht zie om mij heen, word ik strijdlustig om mij daartegen te verzetten. Ik weet dat het niet de manier is, dat ik niet dogmatisch en zwart-wit moet gaan denken, dat ik het niet moet zien als een strijd tegen mijn tegenstanders / vijanden, want dat we er in deze geglobaliseerde wereld samen, met z’n allen, uit moeten zien te komen. De strijd is niet tussen links en rechts, oost en west, moslims en niet-moslims, de strijd is tegen het dogmatische totalitaire denken en handelen, van wie dan ook, en tegen het geweld en onderdrukking die daar uit voortkomen. Zelf denken is het allerbelangrijkste wat er is, want dat is de beste bescherming tegen totalitair denken.
