7/06/2018
Waar was ik toen ik er niet was? - Over verantwoordelijkheid
Ik las net een artikel van filosoof / psycholoog Monica
Meijsing over haar nieuwe boek: `Waar was ik toen ik er niet was?´. Dat is al
een mooie titel sowieso. Ik stel me voor dat een kind die vraag stelt, in de
zin van: ´Waar was ik toen ik nog niet geboren was (en nog niet in de buik van
mijn moeder)?´ ´Bij God´ zou ik dan misschien antwoorden.
Er staan nog meer Levinasiaanse teksten in het artikel:
Ze doet in het artikel een paar uitspraken die sterk in de geest
van Emmanuel Levinas zijn.
Ze schrijft over verantwoordelijkheid: ´Ik vulde laatst een
enquete in en ik moest het belangrijkste woord in mijn leven noemen. Na lang
nadenken koos ik voor verantwoordelijkheid. Als we daar niet meer in geloven,
nemen we niemand meer iets kwalijk en kunnen we nergens meer dankbaar voor
zijn. Dat klinkt me kaal in de oren.´
Mijn vader vroeg een tijd geleden of dat niet zwaar op mijn
schouders drukt, die oneindige verantwoordelijkheid van Levinas. Maar ik heb
juist het gevoel dat het mij vrijheid geeft. Je bent alleen verantwoordelijk
voor je daden als je kunt kiezen. Anders ligt het vast wat je gaat doen en kun
je dus niemand iets kwalijk nemen, want de ander kon niet anders. Je kunt ook
niet dankbaar zijn dat iemand ervoor gekozen heeft jou te helpen als er niets
te kiezen is. Dat je kunt kiezen is een vorm van vrijheid, want je kunt
meerdere kanten op, je beslist zelf. Levinas zegt dat het een moeilijke
vrijheid is, omdat het geen vrijheid is waarbij het niet uitmaakt wat je kiest.
Je keuzes hebben (morele) gevolgen, je bent verantwoordelijk voor de gevolgen
van je gedrag.
Er staan nog meer Levinasiaanse teksten in het artikel:
´We maken onszelf, omdat we levende organismen zijn die
zichzelf in stand houden. Maar die vorming lukt alleen met anderen. Zonder onze
medemens ontstijgen we nauwelijks de dierlijke staat. Als persoon bestaan we
alleen in relatie tot anderen.´
