9/30/2010
Ramdas versus Zwagerman
Er is een interessante discussie gaande tussen Anil Ramdas en Joost Zwagerman. In een column op de website "De Buren" schrijft Ramdas over "White Trash". Zwagerman begint vervolgens een scheldpartij tegen Ramdas (zie Joop).
Het is een discussie waarbij er tussen de regels door veel duidelijk wordt over het discours in Nederland, over hoe vooroordelen, generalisaties in taaluitingen naar voren komen en hoe mensen elkaar in hokjes stoppen (categoriseren). Niet in de laatste plaats door de heren die deze discussie voeren zelf.
Anil Ramdas is mijn grote held. Als tiener luisterde ik al naar "God zij met ons" op de radio, met hem en Stefan Sanders. Ramdas is een buitenstaander en een insider tegelijkertijd in de Nederlandse samenleving. Daarmee is hij geschikt als bruggenbouwer. En dat heeft hij in de praktijk laten zien: hij spreekt mensen aan met heel verschillende achtergronden. Hij heeft veel kennis en hij praat en schrijft meestal genuanceerd.
Maar sommige dingen die hij in de huidige discussie zegt vallen mij van hem tegen.
Een citaat van Ramdas uit zijn column:
"Scheffer ging er vanuit dat de meeste Hollanders langzaam tot de middenklasse waren gaan behoren. Want zie: ze hadden een eigen huis, een eigen auto en ze konden op vakantie gaan. Is dat niet erg kortzichtig? Behoor je echt tot de middenklasse als je de spullen hebt die vroeger alleen de middenklasse zich kon veroorloven? (…)Die Hollanders die in die eigen huizen wonen en een eigen auto hebben en met vakantie kunnen, zijn voor een groot deel white trash. Het zijn tokkies, het zijn families Flodder, met achterlijke ideeën en onbeschofte omgangsvormen. Wat kun je anders zeggen van de meeste Telegraaflezers, SBS-6- en RTL-kijkers en PVV-stemmers, dan dat ze boers, onbehouwen, ruw, plat, vulgair, ordinair en ongemanierd zijn? Primitieve, rancuneuze, rechtse en extreemrechtse types zonder moraal, zonder principes, zonder idealen; kan het anders worden geformuleerd?"
Dit is een generalisatie, een stereotypering die Ramdas niet zou moeten gebruiken. Alle mensen die SBS6 kijken en de Telegraaf lezen worden over een kam geschoren. En mensen die nooit een wat minder intellectuele krant lezen en nooit naar onzin op TV kijken zijn ook wel heel schaars denk ik.
We moeten onze woorden zorgvuldig kiezen. Wilders introduceerde de "kopvoddentax". De organisatie Nederland Bekent Kleur begon luid te protesteren tegen de "kopvoddentax", maar in hun protest gebruikten ze hetzelfde woord. Als je een hoofddoek zo lelijk vindt dat je het een vod noemt dan is dat niet erg aardig, maar dat kan nog wel. Maar moslima's zijn gewoon mensen, geen dieren, dus ze hebben een hoofd, geen kop. We moeten geen ontmenselijkende woorden gebruiken. Met de woorden "white trash" worden mensen ook tot dingen gereduceerd, tot afval. Mensen zijn geen afval.
In een latere reactie op Zwagerman schrijft Ramdas in de Volkskrant dat mensen die vroeger arm waren nu een auto en een huis hebben en op vakantie kunnen, maar dat aan hun laaggeschooldheid niets is veranderd. Hij schrijft: "Zij zijn in culturele zin verwaarloosd. In plaats van ze deel te laten nemen aan de wereld van literatuur, poezie, muziek en kunst, werden ze afgescheept met SBS en RTL-amusement. ... Wie hoog is opgeleid heeft de morele plicht mensen met een gebrek aan moraal te helpen." Wat een arrogante houding. Alsof mensen die van poezie en kunst houden nooit crimineel / slecht zijn. Alsof alle hoogopgeleiden moreel uitmuntend zijn en alle laagopgeleiden zonder moraal erop op los leven. Dus de beschaafde intellectuelen moeten het "klootjesvolk" gaan heropvoeden. Natuurlijk is onderwijs nuttig en hoe meer onderwijs hoe beter, wat betreft het ontwikkelen van een moraal. Maar verder vind je goede en slechte mensen in alle lagen van de bevolking. Onderwijs is niet de enige factor die bij de ontwikkeling van een moraal een rol speelt.
Ramdas verwijt Zwagerman dat Zwagerman wel zijn taalgebruik bekritiseert, maar niet dat van Wilders. Maar daarin moet Ramdas zijn eigen verantwoordelijkheid op zich nemen. Wat Wilders allemaal roept moet hij zelf weten, maar Ramdas is zelf verantwoordelijk voor wat hij zegt.
Het is een discussie waarbij er tussen de regels door veel duidelijk wordt over het discours in Nederland, over hoe vooroordelen, generalisaties in taaluitingen naar voren komen en hoe mensen elkaar in hokjes stoppen (categoriseren). Niet in de laatste plaats door de heren die deze discussie voeren zelf.
Anil Ramdas is mijn grote held. Als tiener luisterde ik al naar "God zij met ons" op de radio, met hem en Stefan Sanders. Ramdas is een buitenstaander en een insider tegelijkertijd in de Nederlandse samenleving. Daarmee is hij geschikt als bruggenbouwer. En dat heeft hij in de praktijk laten zien: hij spreekt mensen aan met heel verschillende achtergronden. Hij heeft veel kennis en hij praat en schrijft meestal genuanceerd.
Maar sommige dingen die hij in de huidige discussie zegt vallen mij van hem tegen.
Een citaat van Ramdas uit zijn column:
"Scheffer ging er vanuit dat de meeste Hollanders langzaam tot de middenklasse waren gaan behoren. Want zie: ze hadden een eigen huis, een eigen auto en ze konden op vakantie gaan. Is dat niet erg kortzichtig? Behoor je echt tot de middenklasse als je de spullen hebt die vroeger alleen de middenklasse zich kon veroorloven? (…)Die Hollanders die in die eigen huizen wonen en een eigen auto hebben en met vakantie kunnen, zijn voor een groot deel white trash. Het zijn tokkies, het zijn families Flodder, met achterlijke ideeën en onbeschofte omgangsvormen. Wat kun je anders zeggen van de meeste Telegraaflezers, SBS-6- en RTL-kijkers en PVV-stemmers, dan dat ze boers, onbehouwen, ruw, plat, vulgair, ordinair en ongemanierd zijn? Primitieve, rancuneuze, rechtse en extreemrechtse types zonder moraal, zonder principes, zonder idealen; kan het anders worden geformuleerd?"
Dit is een generalisatie, een stereotypering die Ramdas niet zou moeten gebruiken. Alle mensen die SBS6 kijken en de Telegraaf lezen worden over een kam geschoren. En mensen die nooit een wat minder intellectuele krant lezen en nooit naar onzin op TV kijken zijn ook wel heel schaars denk ik.
We moeten onze woorden zorgvuldig kiezen. Wilders introduceerde de "kopvoddentax". De organisatie Nederland Bekent Kleur begon luid te protesteren tegen de "kopvoddentax", maar in hun protest gebruikten ze hetzelfde woord. Als je een hoofddoek zo lelijk vindt dat je het een vod noemt dan is dat niet erg aardig, maar dat kan nog wel. Maar moslima's zijn gewoon mensen, geen dieren, dus ze hebben een hoofd, geen kop. We moeten geen ontmenselijkende woorden gebruiken. Met de woorden "white trash" worden mensen ook tot dingen gereduceerd, tot afval. Mensen zijn geen afval.
In een latere reactie op Zwagerman schrijft Ramdas in de Volkskrant dat mensen die vroeger arm waren nu een auto en een huis hebben en op vakantie kunnen, maar dat aan hun laaggeschooldheid niets is veranderd. Hij schrijft: "Zij zijn in culturele zin verwaarloosd. In plaats van ze deel te laten nemen aan de wereld van literatuur, poezie, muziek en kunst, werden ze afgescheept met SBS en RTL-amusement. ... Wie hoog is opgeleid heeft de morele plicht mensen met een gebrek aan moraal te helpen." Wat een arrogante houding. Alsof mensen die van poezie en kunst houden nooit crimineel / slecht zijn. Alsof alle hoogopgeleiden moreel uitmuntend zijn en alle laagopgeleiden zonder moraal erop op los leven. Dus de beschaafde intellectuelen moeten het "klootjesvolk" gaan heropvoeden. Natuurlijk is onderwijs nuttig en hoe meer onderwijs hoe beter, wat betreft het ontwikkelen van een moraal. Maar verder vind je goede en slechte mensen in alle lagen van de bevolking. Onderwijs is niet de enige factor die bij de ontwikkeling van een moraal een rol speelt.
Ramdas verwijt Zwagerman dat Zwagerman wel zijn taalgebruik bekritiseert, maar niet dat van Wilders. Maar daarin moet Ramdas zijn eigen verantwoordelijkheid op zich nemen. Wat Wilders allemaal roept moet hij zelf weten, maar Ramdas is zelf verantwoordelijk voor wat hij zegt.
9/22/2010
Jaloezie
Ik kom altijd graag flexwerken bij zalencentrum Seats2meet in Utrecht en ik ontmoet er allerlei mensen. Laatst ontmoette ik een schrijver die schrijft over een Senegalees die op de vlucht is voor armoede, die een westerling ontmoet die op de vlucht is voor de "ondraaglijke lichtheid van het bestaan", of zoiets. De westerling vindt zijn leven leeg, zonder passie. Voor de Senegalees is de drang, de noodzaak om te vluchten groter dan voor de westerling. De westerling is jaloers op het drama, de intensiteit in het leven van de Senegalees. "Jaloers?" vroeg ik. "Ja", zei de schrijver. "Ken je dat niet? Dat je als kind jaloers bent als de vader van een vriend van je net is overleden. Het is heel naar, maar de intensiteit van het verdriet, van het drama, maakt dat je vriend meer echt leeft dan jij." Ik zei dat ik me er niets bij voor kon stellen. Het lijkt wel of hij zijn vader dood wenst of dat hij zichzelf de ellende toewenst - het zware bestaan van iedere dag weer zien te overleven - waar veel Senegalezen mee geconfronteerd worden.
Ik merkte dat ik een beetje boos werd, dat ik vond dat het moreel onjuist is, dat hij niet jaloers mag zijn op de ellende van een ander. Ik vroeg me af of de schrijver wel wist waar hij het over had. Waarschijnlijk niet. Waarschijnlijk heeft hij niet zelf aan den lijve ondervonden hoe zwaar het leven in Senegal kan zijn. Ik vind dat je dan de ellende niet serieus neemt en dat je de mensen ermee beledigt die zo'n zwaar leven hebben. Als je het geluk hebt in een welvarend land geboren te worden, als je gezond bent, een goede opleiding hebt gevolgd en kansen hebt voor de toekomst, dan is dat iets om blij en dankbaar voor te zijn.
Maar het is vreemd: hoe kan ik nou van iemand vinden dat hij niet jaloers mag zijn? Ik kan ook vinden dat iemand niet boos of verdrietig mag zijn maar het is toch een gegeven dat iemand die gevoelens heeft, dus hoezo wil ik dat gaan verbieden? Maar het blijft staan dat ik vind dat je wel respect mag tonen voor andere mensen. Ook al ben ik geen Senegalees, ik voelde me toch bijna persoonlijk aangesproken. Dus je kunt als eerste reactie jaloers zijn, maar daarna kun je nadenken over hoe je met dat gevoel wilt omgaan. Je kunt proberen het los te laten. Jaloezie is meestal toch een onzinnige emotie. Het kan je soms in beweging brengen, dat je probeert ook te krijgen wat iemand anders heeft, maar vaker heeft het volgens mij een frustrerende verlammende werking, dat je met afgunst naar de ander kijkt zonder een invulling te zoeken voor je eigen verlangens. Je gunt een ander iets niet en in plaats daarvan wil je het zelf hebben. Je kunt voor jezelf bepalen dat je graag intens wilt leven, met passie, dat je je leven graag als zinvol en met diepgang wilt ervaren. Er is genoeg wat je doen kunt om je leven zo in te richten dat je je passie, je verlangens, je hart kunt volgen. Daarvoor hoef je niet jaloers te zijn op andermans ellende. Richt je aandacht op jezelf, maak iets van je eigen leven.
Ik merkte dat ik een beetje boos werd, dat ik vond dat het moreel onjuist is, dat hij niet jaloers mag zijn op de ellende van een ander. Ik vroeg me af of de schrijver wel wist waar hij het over had. Waarschijnlijk niet. Waarschijnlijk heeft hij niet zelf aan den lijve ondervonden hoe zwaar het leven in Senegal kan zijn. Ik vind dat je dan de ellende niet serieus neemt en dat je de mensen ermee beledigt die zo'n zwaar leven hebben. Als je het geluk hebt in een welvarend land geboren te worden, als je gezond bent, een goede opleiding hebt gevolgd en kansen hebt voor de toekomst, dan is dat iets om blij en dankbaar voor te zijn.
Maar het is vreemd: hoe kan ik nou van iemand vinden dat hij niet jaloers mag zijn? Ik kan ook vinden dat iemand niet boos of verdrietig mag zijn maar het is toch een gegeven dat iemand die gevoelens heeft, dus hoezo wil ik dat gaan verbieden? Maar het blijft staan dat ik vind dat je wel respect mag tonen voor andere mensen. Ook al ben ik geen Senegalees, ik voelde me toch bijna persoonlijk aangesproken. Dus je kunt als eerste reactie jaloers zijn, maar daarna kun je nadenken over hoe je met dat gevoel wilt omgaan. Je kunt proberen het los te laten. Jaloezie is meestal toch een onzinnige emotie. Het kan je soms in beweging brengen, dat je probeert ook te krijgen wat iemand anders heeft, maar vaker heeft het volgens mij een frustrerende verlammende werking, dat je met afgunst naar de ander kijkt zonder een invulling te zoeken voor je eigen verlangens. Je gunt een ander iets niet en in plaats daarvan wil je het zelf hebben. Je kunt voor jezelf bepalen dat je graag intens wilt leven, met passie, dat je je leven graag als zinvol en met diepgang wilt ervaren. Er is genoeg wat je doen kunt om je leven zo in te richten dat je je passie, je verlangens, je hart kunt volgen. Daarvoor hoef je niet jaloers te zijn op andermans ellende. Richt je aandacht op jezelf, maak iets van je eigen leven.
9/06/2010
Hoe leg ik het uit?
Hoe leg ik het uit: wat het betekent voor een Afrikaan om naar Europa te emigreren? Ik kan de juiste woorden niet vinden. Ik zou beelden willen laten zien. Ik zou verhalen willen vertellen over hoe het met anderen is gegaan. Maar wat weet ik over hoe zwaar het leven kan zijn? Hoe kan ik zeggen dat het te zwaar, te moeilijk is in Europa, terwijl ik nooit echt ervaren heb hoe zwaar het leven in Afrika is, als je straatarm bent, als je geen opleiding en geen werk hebt en dat jarenlang.
In Senegal is het werkloosheidspercentage meer dan 50%. Als je geen werk hebt is dat naar, maar je bent in ieder geval niet de enige. Je kunt samen met je vrienden onder een boom zitten en thee drinken. Je hoeft jezelf niet minderwaardig te voelen want je situatie is normaal, gemiddeld. Je bent samen met je familie en er zijn altijd mensen die je helpen als je niets te eten hebt. Maar ik wil niet zeggen dat het allemaal zo paradijselijk en prachtig is in Senegal. Als dat zo was zouden niet zoveel mensen zulke wanhopige pogingen doen om in Europa te komen.
Het is niet eerlijk dat de strijd om te overleven zo zwaar is in Senegal, iedere dag weer. De kindersterfte is hoog. Mensen worden ziek en hebben geen geld voor het ziekenhuis of medicijnen. Overleven is al moeilijk genoeg. Om na te denken over ontplooiing, je carriere, een toekomstperspectief, is een luxe die je je niet kunt veroorloven. De families zijn groot, zoveel monden moeten gevoed worden. Dus je stopt maar met school en je probeert ergens een baantje te vinden zodat er weer eten is voor de familie. Maar zonder diploma's kom je nooit verder dan zo af en toe een baantje hier en daar.
In Nederland denk je van jongs af aan over je toekomst, over welke kant je op wilt gaan met school en werk, over hoe je je wilt ontwikkelen. Je kunt van alles kiezen, er is veel mogelijk.
Al jaren zit je in een uitzichtloze situatie in Senegal. Dan neem je voor het eerst van je leven het vliegtuig en je ziet de rijkdom in Nederland. Alles ziet er zo keurig, vriendelijk en vooral welvarend uit hier: geen afval op straat, geen huizen die op instorten staan, er is altijd plaats om te zitten in de bussen met alle lampjes en knopjes. De trein rijdt ieder kwartier en gaat 10x zo snel als het openbaar vervoer in Senegal. Dat het niet makkelijk is om werk te vinden zonder diploma is niets nieuws, maar om er alles aan te doen om te slagen in dit mooie nieuwe land lijkt veel aantrekkelijker dan om te blijven aanmodderen in Senegal.
Hoe leg ik de problemen van hier uit aan iemand die alles hier nog met een roze bril ziet? Hoe leg ik het uit aan iemand die nog niet zelf ervaren heeft hoe het leven hier is voor een vreemdeling die de taal niet spreekt, zonder diploma's en zonder ervaring? Hoe leg ik het uit:
In Senegal is het werkloosheidspercentage meer dan 50%. Als je geen werk hebt is dat naar, maar je bent in ieder geval niet de enige. Je kunt samen met je vrienden onder een boom zitten en thee drinken. Je hoeft jezelf niet minderwaardig te voelen want je situatie is normaal, gemiddeld. Je bent samen met je familie en er zijn altijd mensen die je helpen als je niets te eten hebt. Maar ik wil niet zeggen dat het allemaal zo paradijselijk en prachtig is in Senegal. Als dat zo was zouden niet zoveel mensen zulke wanhopige pogingen doen om in Europa te komen.
Het is niet eerlijk dat de strijd om te overleven zo zwaar is in Senegal, iedere dag weer. De kindersterfte is hoog. Mensen worden ziek en hebben geen geld voor het ziekenhuis of medicijnen. Overleven is al moeilijk genoeg. Om na te denken over ontplooiing, je carriere, een toekomstperspectief, is een luxe die je je niet kunt veroorloven. De families zijn groot, zoveel monden moeten gevoed worden. Dus je stopt maar met school en je probeert ergens een baantje te vinden zodat er weer eten is voor de familie. Maar zonder diploma's kom je nooit verder dan zo af en toe een baantje hier en daar.
In Nederland denk je van jongs af aan over je toekomst, over welke kant je op wilt gaan met school en werk, over hoe je je wilt ontwikkelen. Je kunt van alles kiezen, er is veel mogelijk.
Al jaren zit je in een uitzichtloze situatie in Senegal. Dan neem je voor het eerst van je leven het vliegtuig en je ziet de rijkdom in Nederland. Alles ziet er zo keurig, vriendelijk en vooral welvarend uit hier: geen afval op straat, geen huizen die op instorten staan, er is altijd plaats om te zitten in de bussen met alle lampjes en knopjes. De trein rijdt ieder kwartier en gaat 10x zo snel als het openbaar vervoer in Senegal. Dat het niet makkelijk is om werk te vinden zonder diploma is niets nieuws, maar om er alles aan te doen om te slagen in dit mooie nieuwe land lijkt veel aantrekkelijker dan om te blijven aanmodderen in Senegal.
Hoe leg ik de problemen van hier uit aan iemand die alles hier nog met een roze bril ziet? Hoe leg ik het uit aan iemand die nog niet zelf ervaren heeft hoe het leven hier is voor een vreemdeling die de taal niet spreekt, zonder diploma's en zonder ervaring? Hoe leg ik het uit:
- Wat depressiviteit is en hoeveel mensen er hier last van hebben.
- Wat doorgeslagen individualisering is.
- De onverschilligheid.
- De hardheid van de samenleving, de beperkte mate van solidariteit, van menselijke warmte.
- Hoe je helemaal op jezelf bent aangewezen om je te redden.
- De zelfstandigheid van vrouwen.
- Ontkerkelijking, het vervagen van normen en waarden.
- Wat het betekent om als vreemdeling onderaan de samenleving te bungelen.
- Te maken te hebben met discriminatie, xenofobie, islamofobie, racisme.
- Het gevoel van minderwaardigheid, niet mee te tellen, dom en zwaar werk te moeten doen terwijl je veel meer zou kunnen.
- Er wordt te veel van je gevraagd in deze gehaaste bureaucratische samenleving met alle verleidingen van luxe die onbereikbaar zijn. De frustratie over de ongelijkheid, dat veel mensen zo rijk zijn en dat het voor mensen aan de onderkant zo moeilijk is om rond te komen.
- De teleurstelling is groot van de droom die in duigen valt, als het allemaal een stuk minder rooskleurig blijkt te zijn dan je van tevoren dacht.
Het is iets wat ongemerkt gebeurt en ik denk dat veel niet-westerse vreemdelingen er last van hebben: de teleurstelling van dat je niet de stralende toekomst tegemoet gaat die je voor je zag en dat je nauwelijks geld kunt sparen om iets op te bouwen. De onverwachte geldzorgen en de ervaring dat wat je hebt aan nieuwe kleren of wat dan ook, dat je er niet gelukkig van wordt, dat is moeilijk te accepteren. Ik denk dat er bijna altijd een psychische beschadiging is, je raakt ongemerkt iets kwijt van de levenslust, het optimisme, het doorzettingsvermogen van mensen in Afrika. Je wordt depressief, passief en onverschillig. Relaties komen vaak ook sterk onder druk te staan in Nederland, volgens mij veel meer dan in Senegal. Als de nare gevoelens te sterk worden - de deprimerende gevoelens, het gevoel van minderwaardigheid, van nutteloosheid - dan vlucht je al snel in drank of drugs. Dat lijkt de enige manier om de pijn even niet te voelen.
Maar het is niet uit te leggen. Het idee is: Je kunt het toch in ieder geval proberen in Europa. Al is het maar voor een paar jaar. Als je serieus bent en hard werkt, als je er alles aan doet om te slagen, dan hoor jij toch vast wel bij de gelukkigen die het hebben gemaakt in Europa. Er zijn toch genoeg succesverhalen van Afrikanen die rijk weer terugkomen. Natuurlijk raak jij niet aan de drank en de drugs, zo ben jij toch niet.
Ik hoop dat het boek "De gelukzoeker" van Marcel van Engelen snel naar het Frans wordt vertaald.
