Levinas and multicultural society

We leven in een rare en heftige tijd, met alles wat er op dit moment in de wereld en in Nederland gaande is. Een tijd waarin we de filosofie van Levinas extra hard nodig hebben. Jeroen Goosen, de directeur van Mensen met een Missie, heeft een goede column geschreven voor het kwartaalblad van Mensen met een Missie.

Hij schrijft:

De laatste weken zien we dat de kramp van alle narigheid in Nederland en in de wereld verder toeslaat. Angst voor Nederlandse jihadisten, geen of weinig dialoog, snel oordelen, angst voor een toekomst die we nog niet kennen. ... De wereld lijkt op hol te slaan. Een tijd van vijanddenken en zich afzetten tegen de ander. We nemen elkaar de maat, kiezen posities en denken dat wij de wijsheid in pacht hebben. En dan vergeet je je eigen kleinheid. Maar meer nog, het vernietigt de ruimte tussen mensen om elkaar te ontmoeten.

Het bovenstaande fenomeen wordt door Levinas aangekaart en bekritiseerd. De angst voor de ander en het vijanddenken maken dat we de ander als een ding behandelen in plaats van als een mens, omdat dat minder eng lijkt. Door mensen in hokjes te plaatsen en doordat we vooroordelen hebben over de ander, vervangen we de echte ander door een beeld in ons hoofd, in plaats van in gesprek te gaan met de echte ander. We stellen ons arrogant op alsof wij de wijsheid in pacht hebben, in plaats van open te staan voor het perspectief en de ideeën van de ander. We geven elkaar niet de ruimte om elkaar te ontmoeten. Terwijl we leven in een wereld die steeds kleiner wordt, waar alles en iedereen met elkaar te maken heeft. Uitsluiting en polarisatie bieden geen oplossing; in tegendeel: zij werken radicalisering en geweldadigheid in de hand.

Daarna schrijft Jeroen over spelende kinderen die verbindingen met elkaar aangaan en elkaar de ruimte geven:

Moet het anders? Natuurlijk moet het anders en het kan ook anders. Het doet mij denken aan de tijd dat ik betrokken was bij lokaal vluchtelingenwerk. Mensen uit verschillende Afrikaanse landen, uit Irak, uit Afghanistan en andere landen. Ik zag hun kinderen die met elkaar speelden, ongeacht hun afkomst, hun religie, hun positie of wat dan ook. Kinderen die in staat waren verbindingen met elkaar aan te gaan, elkaar de ruimte te geven en samen plezier te maken. Kinderen die leefden vanuit hun hart. Zijn deze kinderen niet het voorbeeld dat de weg naar vrede een weg is van het openen van ons hart? Laten zij ons niet zien dat wij ons met elkaar verbonden weten? Als wij durven te zijn als die kinderen, met een open blik en een open hart, dan durven wij te blijven geloven in een betere wereld. Dat is wat we doen bij Mensen met een Missie. We blijven zoeken naar de dialoog, met lokale leiders, met bruggenbouwers van alle kleuren en met alle overtuigingen.

Jeroen zegt het mooi, of zoals Bono zingt: "Please stay a child somewhere in your heart". Er bestaan ook gevaarlijke gekken / jihadisten / terroristen met wie het geen zin heeft om de dialoog aan te gaan en die we wel als onze vijanden moeten beschouwen. Maar er zijn gelukkig genoeg normale mensen - overal ter wereld en met allerlei achtergronden - met wie we samen op weg naar vrede kunnen gaan.

Ik ben geschrokken van de angst die een christelijk politicus als Sybrand Buma gisteren in zijn wake-up call tentoon spreidde. Hij roept ons op om ‘eindelijk wakker te worden voor de bedreiging van buiten’. Buma schuift de machtspoliticus Poetin, de radicale moslims van IS, de onschuldige Nederlandse slachtoffers van MH 17, inreis- en nu ook uitreisvisa en de voedselzekerheid in Nederland voor het gemak op een hoop. Uitsluiting is zijn oplossing: terugtrekken op je eigen erf, en meer harde verdediging, meer waakhonden zoals de AIVD, en dan komt het volgens hem wel goed met onze vrede en veiligheid. Ik geloof in een andere samenleving. Als directeur van de katholieke ontwikkelingsorganisatie Mensen met een Missie zien we dagelijks in de hele wereld dat bij het systematisch uitsluiten van mensen het geweld alleen maar toeneemt. Frustratie en ontkenning zijn de voedingsbodem voor radicalisering. Wij geloven in dialoog, openheid en contact, en het verwerken van trauma's, hoe moeizaam dat soms ook is. Het is het enige dat duurzaam werkt. Juist wij, die in een zo welvarend en veilig land leven, moeten de idealen van vrede en vrijheid blijven koesteren. Het kan niet het uitgangspunt binnen onze Nederlandse samenleving zijn, dat meer geweld en repressie de oplossing vormen voor de verdediging van onze vrede en vrijheid. Uitsluiting kan en mag geen leidend beginsel zijn, zeker niet voor een christelijk politicus. Geldt het visioen van een betere wereld dan niet meer voor hem?