Levinas and multicultural society

Ik heb - om het eens uit te proberen - deel 1 van de ACIL integriteitsscan ingevuld. ACIL staat voor Amsterdam Center for Integrity and Leadership (www.acil.nl). Deel 1 gaat over moreel redeneren. De test heeft tot doel om inzicht te geven in de integriteit / moreel handelen van medewerkers bij bedrijven en organisaties. Het is een heel andere invalshoek dan van Levinas, maar het gaat wel allebei over ethiek. Ik heb geprobeerd te bedenken wat Levinas zou invullen bij de vragenlijst. Dat is goed gelukt, er is uitgekomen wat ik bij Levinas als uitkomst zou verwachten.

Levinas wordt vaak abstract en onbegrijpelijk gevonden, maar uit deze test blijkt dat zijn principes toch goed concreet toepasbaar zijn. In de test stonden concrete situaties om moreel over te redeneren.

Het model van ACIL gaat er vanuit dat er verschillende stadia zijn van moreel redeneren:

1. Pre-conventioneel a). Het eerste stadium is van straf en gehoorzaamheid. Dat is een stadium voor kleine kinderen. Zij kunnen nog niet begrijpen waarom iets niet mag dus kunnen ze alleen met straf en beloning leren wat er wel en niet mag.
2. Pre-conventioneel b). Het volgende stadium is eigenbelang en 'voor wat hoort wat'. De neiging tot egoïsme is sterk in mensen, ze willen in de eerste plaats zelf overleven. Dus bij het maken van keuzes kan dat een bepalende factor zijn. Maar door alleen aan jezelf te denken wordt je niveau van moreel redeneren niet erg hoog...
3. Conventioneel a). Gericht op goede relaties. "Wat verwacht de groep / 'men' van mij?"
4. Conventioneel b). Sociale orde handhaven. "Wat verwacht het systeem / 'de wet' van mij?
5. Post-conventioneel a). Sociaal contract en individuele rechten.
6. Post-conventioneel b). Universele principes.

Het pre-conventionele stadium is eigenlijk ook een pre-moreel stadium dus dat is voor Levinas sowieso niet zo geschikt.

Mijn score op 'conventioneel b'. is laag, in de lijn van Levinas. De basis van ethiek is de ontmoeting met de andere mens. De ander spreekt mij aan op mijn verantwoordelijkheid en zet mij aan tot morele keuzes en moreel handelen. Dat is een ander niveau dan het volgen van wetten van een land. Wetten moeten er wel zijn en we moeten ons eraan houden, anders krijgen we een anarchie, maar voor Levinas is het volgen van de wet niet de eerste prioriteit, het gaat in de eerste plaats om gehoor geven aan het appèl van de ander. Er is ook geen garantie dat wetten moreel juist zijn. Er kan een nare dictator heersen in een land die hele onrechtvaardige wetten heeft ingevoerd.

Op 'goede relaties' (conventioneel a), scoor ik vrij hoog, wat ook te verwachten was. Toch is 'wat men vindt' voor Levinas geen goed moreel handelingsprincipe. Om zonder zelf na te denken de massa te volgen kan gevaarlijk zijn.

Mijn hoogste score is op 'post-conventioneel', daar scoor ik hoger dan gemiddeld en het is dus ook het hoogste stadium van moreel redeneren bij ACIL. Er staat bij: "In de post-conventionele fase kan het individu onderscheid maken tussen wat moreel gezien juist is en wat legaal is, erkennen dat sommige wetten basale morele principes overtreden.

Een sociaal contract is niet echt een concept dat bij Levinas past, want het gaat toch een beetje richting een wet (al is het niet op nationaal niveau). Individuele rechten en universele principes die passen goed, mits ze voortkomen uit mijn ontmoeting met de ander. Als ik de zorg voor de ander op mij neem dan erken ik de rechten van de ander. Waar de ander recht op heeft dat is een plicht voor mij om aan te voldoen.