4/28/2008

 

Afstand of vriendschap?

Morgen vertrek ik naar Senegal, als vakantie, om bij te praten met de stagiaire (Milou) en om plannen te maken voor de herberg / toeristisch centrum Bo Ndiki. Ik kom terug op 9 mei. Vandaag op de valreep nog een blogpost vanuit Nederland...

In 2004 zijn Elvira en ik begonnen met de eerste voorbereidingen voor een project in het dorp Diofior in Senegal. In 2005 gingen we erheen met een groep jongeren. Nu, vier jaar later, ben ik een berg ervaringen rijker en een hoop illusies armer. Ik heb mijn hart verloren aan Diofior, ik heb mijn lot verbonden aan dit dorp, onvoorwaardelijk wil ik me inzetten voor en met de mensen daar. Maar makkelijk is het niet.

Met Multi-Pass gaat het heel goed. Mijn netwerk is snel gegroeid, ik krijg steeds betere opdrachten als fondsenwerver en de subsidies worden vaak toegekend. Het is erg leuk, leerzaam, afwisselend en uitdagend werk. En het bevalt me heel goed om eigen baas te zijn en me voor mijn werk voor mijn idealen in te zetten.

Om kleinschalige projecten in de derde wereld te organiseren, gericht op duurzame ontwikkeling, soms in combinatie met jongerenprojecten, is op zich een goede formule / werkwijze. Maar de laatste tijd word ik er extra hard mee geconfronteerd hoe weerbarstig de materie is van ontwikkelingswerk. Vooral de ongelijkheid tussen de witte Europeanen en de zwarte Afrikanen is een groot struikelblok.

De situatie is onrechtvaardig: Europa is zo rijk, jongeren die toch al alles hebben krijgen subsidie om een reis naar Afrika te maken. De jongeren in Diofior komen hun leven lang misschien nooit buiten de grenzen van hun land. Er is altijd gebrek aan alles, er is zoveel wat je wilt en wat niet mogelijk is. Je ziet de luxe in de nagesynchroniseerde Amerikaanse soaps en je voelt je minderwaardig dat je in zo'n troosteloze armoede moet leven. Dan is het handig als er rijke witten komen helpen in het dorp. Het ziekenhuis, het jongerencentrum, de markt, de scholen, een deel van het gehandicaptencentrum, die zijn allemaal gefinancierd vanuit Europa en de VS. Maar je bent afhankelijk van de grillen van de gever, die bepaalt hoe het geld besteed gaat worden, en die kan er zomaar mee ophouden als die geen zin meer heeft (of geen subsidie meer kan vinden).

Ik heb verschillende projecten uitgevoerd in Diofior. Wanneer ik kijk naar hoe die projecten lopen dan is daar een overeenkomstig patroon in te herkennen: steeds stelt de burgemeester een stuk grond beschikbaar voor het project. Dat is dan aan de rand van het dorp (een half uur lopen van het centrum) omdat de grond daar goedkoper is. Wij zoeken een financiering en helpen het gebouw te bouwen. Als het project een tijdje loopt blijkt het niet te werken: het gebouw is te ver uit het centrum, dus mensen hebben geen zin om erheen te lopen en geen geld (over) voor een paardenkar. En dan is de vraag hoe het verder moet met het project...

We willen niet top-down de bevolking van Diofior gaan vertellen hoe het moet, we sluiten aan bij hun eigen ideeën omdat het draagvlak onder de lokale bevolking en het verantwoordelijkheidsgevoel / ownership groter is wanneer mensen het plan zelf bedacht hebben. Maar de meeste mensen in Diofior zijn niet lang naar school geweest, ze hebben geen opleiding afgerond en ze hebben geen ervaring met gecompliceerde projecten zoals het opzetten van een eigen bedrijf. Dus het is de vraag of hun ideeën realistisch zijn.

Het lijkt logisch om mensen de eerste maanden een salaris te betalen, als er vanuit het bedrijf nog geen inkomsten zijn, zodat mensen hun werk kunnen doen en hun familie kunnen onderhouden. Maar het effect van "witten" die geld geven zonder dat "zwarten" daarvoor per sé iets terug hoeven te doen, is negatief. Het is een relatie van eenzijdige afhankelijkheid en dat maakt de Diofiorezen passief, want ze krijgen het geld ook als ze niets doen.


Zelfs om met microkredieten te werken is niet altijd een oplossing, want ook dan denken mensen dat zij geld dat afkomstig is uit Europa - waar het in overvloed aanwezig lijkt te zijn - niet hoeven terug te betalen. En vaak is het benodigde startkapitaal veel hoger dan wat de mensen ooit met de kleine winstmarges kunnen terug betalen. Dus micro-kredieten kunnen eigenlijk alleen voor kleine bedragen, en je moet werken vanuit een soort coöperatievorm, zodat leden van de coöperatie elkaar aanspreken op het terugbetalen van leningen.

Wij zijn volkomen gelijkwaardig, zwart en wit, Afikaan en Europeaan. Armoede maakt mensen niet minderwaardig. Het is alleen een kwestie van je positie/situatie, van de toevallige plek waar je geboren bent. Maar de ongelijkheid heeft een corrumperende werking, de verhoudingen raken verstoord. Ik voel me verbonden met de mensen in Diofior. Al jaren zetten we ons samen in voor verbeteringen, voor een beetje meer rechtvaardigheid. Alle problemen die we daarbij tot nu toe zijn tegengekomen hebben we samen opgelost. We hebben vriendschappen gesloten, er zijn daar mensen waar ik veel om geef, en zij geven om mij. En er is iets veranderd in onze verhoudingen. Ik ben niet meer zomaar een wandelende portomonnee zonder gezicht. Op bepaalde gebieden met bepaalde mensen is er een sterk onderling vertrouwen. We kennen elkaar en we hebben al zoveel gepraat. Het universeel menselijke, een diepe vriendschapsband, die kan soms opwegen tegen de verstorende werking van de ongelijkheid, van het onrecht. Maar die verstorende werking blijft aan de andere kant altijd bestaan. Mijn witte huidskleur is in hun ogen een symbool voor het onrecht van dat wij alles hebben en zij niets. Dus alles wat je doen kunt om dat onrecht te bestrijden, al het geld dat je pakken kunt, dat pak je, ook al is het eigenlijk diefstal.

Op dit moment zijn er dus problemen in Diofior, met een paar projecten. Ik sprak erover met mijn moeder (die meegaat op vakantie naar Senegal). Ze raadde me aan wat meer afstand te nemen en het contact puur zakelijk te houden. Maar maakt dat het er echt beter op? Ik weet dat ik niet naïef moet zijn, dat ik alles moet double checken en dat ik heel duidelijk moet zijn over wat ik wel en niet toezeg, zodat ik geen loze beloftes doe / valse hoop geef. Maar alleen afstandelijk en zakelijk doen zal de verhoudingen denk ik niet verbeteren. Qua geld kan ik niets beloven, maar qua inzet wil ik wel degelijk beloven dat ik niet opgeef. Met mijn werk voor Multi-Pass loopt privé en zakelijk vaak door elkaar. De meeste opdrachtgevers zijn vrienden van me (of familie). Een e-mail met projectbesprekingen gaat samen met medeleven tonen voor een overleden kat. Ik heb eerder iemand horen zeggen dat je bij ontwikkelingswerk zakelijk en privé strict gescheiden moet houden. Maar ik zou eigenlijk niet weten waarom. In Diofior zijn sociale verhoudingen en vriendschappen heel belangrijk. Ik denk dat het aanhalen van vriendschapsbanden juist het universeel menselijke kan benadrukken en daarmee het verstorende effect van de ongelijkheid kan tegengaan.

4/12/2008

 

Identiteit

Ik ben de laatste tijd aan het nadenken over het begrip identiteit.
We hadden het over “Trots op Nederland”. Is het belangrijk om trots te zijn op je eigen land en cultuur (hoewel niet op Verdonks manier) of is dat juist niet goed? Levinas bekritiseert de fixatie op een vaste identiteit.

Levinas beschrijft een opvatting van waarheid waarbij de identiteit van de denker / onderzoeker onveranderlijk is (Het menselijk gelaat, pag. 136):

“Waarheid betekent vrije instemming met een propositie, eindpunt van vrij onderzoek. De vrijheid van de zoeker en denker – een vrijheid die onder geen enkele dwang gebukt gaat – drukt zich in waarheid uit. Wat is deze waarheid anders dan een weigering van het denkende wezen om zich bij die instemming van zichzelf te vervreemden – wat anders dan het behoud van zijn natuur en identiteit, en het feit dat de denker het Zelfde blijft ondanks de onbekende streken waarheen het denken hem schijnt te voeren? Zo gezien, zou de filosofie erop uit zijn alles wat zich tegenover haar als iets anders opstelt, tot het Zelfde te herleiden.”

Het andere of de ander tot hetzelfde reduceren is een totalitaire daad, ik doe alsof de hele wereld, inclusief de andere mens, van mij is. Maar ik ga alleen over mijzelf, ik mag mij de ander niet toe eigenen.

Later zegt Levinas:

“Zoveel gebeurtenissen overkomen hem (de mens), zoveel jaren doen hem verouderen, en het Ik blijft het Zelfde (denkt hij)! Het Ik, het Zelf, blijft niet onveranderlijk temidden van de verandering, zoals een rots die door de golven wordt gebeukt. De rots waartegen de golven beuken, is in de verste verte niet onveranderbaar. Het Ik blijft het Zelfde doordat het van vele uiteenlopende gebeurtenissen een geschiedenis: zijn geschiedenis, maakt. Dat is een feit dat voorafgaat aan de identiteit van de rots en dat van deze identiteit een voorwaarde is.”

Als ik denk dat ik onveranderlijk ben, dan zit ik gevangen in mijn “aard”. Het lijkt alsof ik steeds hetzelfde ben gebleven, of alleen de omstandigheden van mijn leven geleidelijk veranderen. Als ik gevangen ben in mijn vaste aard dan kan ik niet kiezen, niet veranderen. Maar ik hoef geen gevangene te zijn, het enige wat nodig is, is dat ik ophoud om alles wat anders is tot hetzelfde (tot mijn gedachtewereld) te willen herleiden. Als ik het andere anders laat zijn, als ik mij laat vervreemden van mijzelf, dan blijf ik niet hetzelfde.

In de ogen van Levinas is het benadrukken van een vaste identiteit niet goed, want daarmee leggen we te veel nadruk op ons eigen ego, wat toch al de neiging heeft om zich de hele wereld toe te eigenen. Als je je focust op de ander, dan maakt het niet zoveel uit wie je zelf bent. Toch denk ik dat een bewustzijn van een persoonlijke identiteit wel belangrijk is, juist om de verschillen met de anderen te zien en daarmee een besef te hebben van waar je zelf ophoudt en waar de ander begint.

***

Van jongs af aan heb ik het gevoel anders te zijn dan anderen. Ik weet dat ik niet echt uit ander hout gesneden ben, ik ben precies even menselijk als de anderen. Toch heb ik me vaak een vreemde gevoeld, vooral op de middelbare school. En ik wist eigenlijk nooit waarom ik dat gevoel had, want feitelijk was ik niet zo heel erg anders dan de anderen. Ook heb ik me zo lang ik me kan herinneren onzeker gevoeld. Ik wilde graag bij de anderen horen, om niet alleen te zijn, om steun te krijgen van de anderen en me daardoor minder onzeker te voelen. Maar eigenlijk vond ik het groepje van meiden waar ik bij probeerde te horen, niet leuk. Ik vond hen oppervlakkig, met alleen maar aandacht voor merkkleding en truttige dingen. Dus eigenlijk baalde ik ervan dat ik alleen geaccepteerd werd als ik de juiste kleren droeg en de juiste dingen zei, als ik met hen meepraatte. Ik mocht niet mezelf zijn. Dus ik wilde erbij horen maar ik wilde me eigenlijk niet aanpassen. Dus deed ik een paar halfslachtige pogingen. Vervolgens werd ik natuurlijk niet geaccepteerd, want de minachting die ik voor hen voelde die straalde ik uit. Dus hing ik er een beetje bij en voelde ik me nog steeds alleen. Ik was niemand, een mislukte assimilatiepoging, een net-niet-iemand. En het gevoel van vervreemding werd sterker.

Als ik probeer zoals hen te worden en het lukt niet, dan heb ik geen identiteit meer. Dus dan kan ik me maar beter duidelijk onderscheiden, want dan ben ik tenminste wel iemand. Als ik de juiste merkkleding draag krijg ik een compliment, maar ik voel me nog steeds ongelukkig, want ik hou er niet van dat die fantasieloze merkkleding zo gewaardeerd wordt. Dus trok ik de meest rare kleren aan, waar dat groepje meiden niets van begreep en wat ze direct afwezen. Maar dan besta ik wel, als ik word nagekeken met die opvallende kleren, dan ben ik zichtbaar als mezelf (ik trok aan wat ik mooi vond).

Met Araz was ik naar de film Persepolis geweest. We hadden het erover dat het naar was hoe de hoofdpersoon, een Iraans meisje, in Oostenrijk niet werd geaccepteerd, dat ze geen echte vrienden had. Uiteindelijk wordt ze dakloos en is er niemand die haar helpt. Araz zei dat het er helemaal niet aan ligt dat ze zich niet heeft aanpast, ze gedraagt zich volledig als Oostenrijkse. Maar dat is juist het probleem, zei hij. Ze cijfert zichzelf weg en daardoor is ze niemand. Ze kan zich wel helemaal aanpassen maar ze wordt toch niet hetzelfde, de anderen blijven haar als een vreemde zien. Ze probeert iemand anders te worden maar dat lukt niet. Ze wordt niet geaccepteerd en ze heeft geen echte vrienden. Dan kan ze veel beter zichzelf zijn, want als de anderen haar waarderen zoals ze echt is, dan heeft ze wel echte vrienden (net zoals het met mij ging op de middelbare school, uiteindelijk vond ik een groepje dat me wel accepteerde zoals ik was, een groepje van buitenbeentjes).

Er wordt steeds maar op gehamerd dat allochtonen zich moeten aanpassen, maar misschien is het dus wel belangrijker dat zij zichzelf zijn. En dat is een idee waar Levinas denk ik achterstaat, dat de ander (een allochtoon) niet gereduceerd moet worden tot hetzelfde (autochtonen), want dan blijft er weinig van hem over.

Ik vind het fijn als een groep divers is. Ik was een keer in een disco in Lund (Zweden). Vrijwel iedereen daar was rond de twintig en blond, met dezelfde look. Ik vond het naar daar, ik voelde me opeens heel oud en vreemd. Ik vind het veel fijner om tussen allerlei leeftijden, culturen en smaken te zijn. Dan voel ik geen druk om net zo te worden als de anderen (want als wie zou ik dan moeten worden, als iedereen anders is) en dan hoef ik ook geen rare broek aan te trekken om me te onderscheiden, want er zijn al een heleboel rare broeken te zien. Ik kan gewoon mezelf zijn en dat is prima.

Dus heeft de multiculturele pluriforme samenleving naast problemen ook een groot voordeel: dat mensen die zich vaak een vreemde voelen – of het nu allochtonen of autochtonen zijn – zich in zo’n samenleving meer thuis voelen (als er tenminste niet te veel segregatie is).

4/03/2008

 

Levinas, your help is needed

I took part in the Levinas reading group in hotel "The Philosopher" in Amsterdam. The teacher / discussion leader said that in his lectures he can talk about Levinas for 10 minutes or for much longer, but the result is in fact the same. To talk longer doesn't really add much. He said it's not difficult to explain Levinas. But personally I find it very difficult. There are plenty of examples in my daily life of the phenomenon that Levinas describes, about how our relationship becomes ethical immediately when I meet another person. I am responsible for how I treat the other person. The other makes an appeal to me not to kill him or her. But it happens so often - fortunately most of the time not in a literal way - that the first person kills the other, treats him/her as an object. And this is very difficult to explain; it's so hard to make people see what's happening and explain why it's problematic. And I think Levinas is right that the face of the other plays an important role. The absence of the face of the other on the internet enlarges the chance that the other will be treated as an object. Below is an example from Orkut that speaks for itself. Or at least I hope so, because I don't know what else I can say to explain what I mean... . Or maybe I can add that you can see there are many words in Stefans discourse that point towards generalizations: he is talking about "they" (Muslims), "all Muslims", about people who blindly follow their faith, about people who think that women like to be beaten, about the SS, and so on. These topics, and the generalizations towards all Muslims, are irrelevant for the discussion. In fact the Islam is irrelevant for this discussion completely. The question is just if it's likely that Wilders will be sued for using a Danish cartoon image without permission. Stefan doesn't talk about that at all.

The Orkut discussion went as follows: Khalid said something and in return Stefan made a generalization towards “Muslims in general”.

Stefan replied:

“Esther, I'd talk to Khalid like an individual if he didn't sound EXACTLY like another copy of the myriad of Muslims I've already debated:

Why should I assume that he has a mind of his own when he's just another mindless copy of all the other Muslims? They're INTERCHANGEABLE. Sometimes, I wonder if they're not just an exercise in AI - Artificial Intelligence. A program spewing out the same silly stuff without any connection with what the other person tells them. There's never an actual RESPONSE. And no, that has nothing to do with MY posts, because non-Muslims are immensely diverse. Even when we totally disagree, I get completely different answers every time - except on some issues, where leftists are also totally uniform. But you usually can get them away from those by going into other subjects.”

I said on Orkut:

"Stefan WOULD talk to Khalid like an individual IF he didn’t sound like many other Muslims, IN THE EARS OF STEFAN. Khalid is a unique individual, that’s for sure. The question if there are any other people who are more or less like him is totally irrelevant for the discussion between Stefan and Khalid. And I am sure that Khalid will not believe just any story he reads on the internet. Stefan even dares to doubt if Khalid has a mind of his own. Nobody is interchangeable. Instead of over one billion unique individuals, he considers all these human beings as programmed clones who all say the same. I have never seen such a clear example of “dehumanization of the other, as Levinas describes it."

Stefan replied:

"Stefan even dares to doubt if Khalid has a mind of his own.

I don't "dare to", I OBSERVE that he does not have a mind of his own! He's been EDUCATED not to have one. BRAINWASHED would be the proper term. Since his earliest childhood. That's the only explanation for why Muslims all think so damn much alike that you can perfectly interchange them in any debate. You can take Khalid here and exchange him against literally hundreds of others just like him I've previously debated.As soon as the debate turns toward Islam, the reaction of otherwise educated people becomes the same as that of all the other Muslims - PREDICTABLE! If someone's reactions and arguments are that predictable, then he is NOT using his own brain to respond, he is only aping what he has been taught before. I'm not the one "dehumanizing" him, HE was dehumanized by those who indoctrinated him with the ideology of Islam!It's exactly like extremist sects - Scientology or what not: they master the technique to perfection, too. The followers are told EXACTLY what they should think and how they should respond to certain questions. They are brainwashed until they accept everything they've been told.You know perfectly that the first aim of religious sects is to DESTROY INDIVIDUALITY, because they demand OBEDIENCE more than anything else.

Nobody is interchangeable.

They BECOME interchangeable, once they've been absorbed into a collectivist organization. Or do you expect that you could have gotten much out of an SS soldier?

Instead of over one billion unique individuals, he considers all these humans as being programmed clones who all say the same.

Not "the same" - the same RESPONSES! They dispense with thinking, because thinking would only get them into conflict with their religion. And the Quran and hadiths are very clear about it: if something seems to contradict the Quran, you have to reject it. The Quran is "never wrong". Don't you realize that the MAIN reason I oppose Islam is precisely because it dehumanizes people so much?! The loss of individual thinking, of submission to an ideology is absolutely devastating to any society. Islam demands just that."

I replied:

"You said that Khalid is "just another mindless copy of all the other Muslims". But every human being has got a mind of his own. What you are saying are things that you invented yourself. You don't know Khalid, you don't know if he is brainwashed, and in fact it's irrelevant. Even if he would be brainwashed he still has his own mind and consciousness, he is still responsible for his actions and you cannot treat him like a mindless object."


This page is powered by Blogger. Isn't yours?