Levinas and multicultural society

Is de universele verklaring van de rechten van de mens echt universeel? Is een universele ethiek denkbaar of zijn morele waarden fundamenteel verschillend per cultuur? Ik vind zulke vragen heel interessant. En als we het over ethiek en religie hebben dan worden de vragen nog moeilijker te beantwoorden dan wanneer het over ethiek en cultuur gaat.

Mensen die niet (in God) geloven begrijpen vaak niet dat voor de meeste gelovigen hun geloof absoluut is: Gods wil is wet (ik beperk mij overigens tot de monotheïstische religies).

Bij een absoluut geloof is het niet mogelijk om over waarden te onderhandelen of een pragmatisch standpunt in te nemen. Voor iemand met een absoluut geloof is het niet mogelijk om te zeggen: "Het heilige boek is lang geleden geschreven, dat geldt niet meer voor deze tijd en plaats." Of: "De profeet / de schriftgeleerden hebben zich af en toe vergist, niet alles wat in het heilige boek staat is het woord van God." Als een gelovige zelf bepaalt wat wel en niet het woord van God is kan hij of zij uiteindelijk zijn eigen geloof verzinnen en geloven wat hem of haar goed uitkomt. Om te voorkomen dat iemand op die manier afdwaalt van het oorspronkelijke geloof moet het heilige boek als woord van God beschouwd worden. Dat is voor iemand met een absoluut geloof vanzelfsprekend.

Voor iemand met een absoluut geloof gaat de wil van God boven de universele verklaring van de rechten van de mens. De mensenrechtenverklaring is namelijk opgesteld door mensen, niet door God. Dit zou betekenen dat het recht op leven (artikel 3) niet altijd hoeft te gelden en dat iemand kan vinden dat bijvoorbeeld praktijken zoals steniging, eerwraak en vrouwenbesnijdenis toegestaan zijn, als diegene gelooft dat dat de wil van God is.

Voor mij gaan universele mensenrechten echter boven de regels van een geloof. En "gij zult niet doden" is ook een belangrijk religieus gebod. Het kan niet de wil van God zijn dat mensen elkaar geweld aan doen en elkaar doden. Misschien staat de universaliteit van sommige rechten in de mensenrechtenverklaring ter discussie, maar de meest fundamentele rechten kunnen volgens mij als universeel worden beschouwd.

Er zijn grote verschillen tussen culturen. De geïnternaliseerde waarden die we vanuit onze jeugd hebben meegekregen kunnen we niet zomaar van ons afzetten. Voor een deel is het moeilijk voor een buitenstaander om een andere cultuur te beoordelen, omdat een buitenstaander de cultuur niet van binnenuit kan begrijpen. Ik vind echter dat het doden van mensen niet kan worden weggerelativeerd op basis van culturele of religieuze verschillen. "Dat moet ik van mijn geloof" is geen excuus.