11/11/2005
Is het slecht om goed te zijn?
De onderstaande tekst heb ik geschreven naar aanleiding van een bijeenkomst van de Leesgroep Derrida waarin zijn boek "Over gastvrijheid" werd behandeld, in Hotel de Filosoof gisteravond. Ik was nog aan het nadenken over onze discussies van gisteren. De punten waarop ik nog had willen reageren, maar toen niet wist hoe, waren:
1. Het idee dat Levinas – en dat geldt dan ook voor Derrida volgens mij – zoveel gericht is op het helpen van de ander en op een goed gastheer te zijn die de vreemdeling zo gastvrij mogelijk ontvangt, dat er te weinig aandacht besteed wordt aan de zorg voor het zelf, zoals de Grieken dat juist wel deden. Wanneer je iedere dief, gek of vadermoordenaar onvoorwaardelijk welkom heet in je huis dan is het wat al te makkelijk voor gasten die kwaad in de zin hebben om misbruik van je gastvrijheid te maken.
2. Toen ik zei dat ik het beleid / de houding van Verdonk het toppunt van ongastvrijheid vindt, werd daarop gereageerd met: het is niet haar persoonlijke beleid maar dat van de regering, zij moet dat wel zo uitvoeren.
Ad.1. Het is niet zo dat Levinas vindt dat mensen niet egoïstisch mogen zijn en zichzelf helemaal weg moeten cijferen voor de ander. Voor Levinas bestaat het leven in de eerste plaats uit genieten, hij geeft daar een uitgebreide beschrijving van, van hoe de mens in de eerste plaats geniet van wat de dingen om hem heen die hem voldoening geven: adem halen, eten, drinken, in de zon zitten, etc. Het is dan een individueel en egoïstisch genieten. Als mensen niet zo’n egoïstische neiging hadden tot zelfbehoud en genieten, dan waren ze volgens Levinas allang uitgestorven. Het is dus niet zo dat Levinas de zorg voor het zelf helemaal niet belangrijk vindt. Aan de andere kant heeft hij het daar verder inderdaad weinig over, hij heeft het altijd over de ander. Mijn persoonlijke idee is dat hij zal vinden dat mensen toch al wel vanzelf een neiging hebben tot zelfbehoud, dat is de primaire neiging van mensen. Alleen de ander kan de eerste persoon losschudden uit die neiging, en dan wordt het voor Levinas pas interessant.
Maar goed, wat doe je nu met het dilemma tussen dat echte gastvrijheid onvoorwaardelijk is, echte gastvrijheid betekent dat je tegen wie dan ook die aan de deur klopt, geen voorwaarden stelt maar zegt: “kom binnen, wees welkom, doe of je thuis bent, alles wat van mij is, is ook voor jou en je kunt zo lang blijven als je wilt”. Juist de vreemdeling, degene die ver van zijn huis is en ontheemd is, degene die kwetsbaar is zonder de bescherming van een onderdak, degene die moe is van de lange reis en hongerig, die moet je met open armen ontvangen en zo goed mogelijk opvangen, dat is de plicht van de gastheer. Ik heb eigenlijk nergens gelezen bij Derrida dat je als gastheer het recht hebt om je privacy te beschermen, of zo. Voor een groot deel haakt Derrida aan bij Levinas’s idee van de bevrijdende ontmoeting met de ander. Levinas praat graag over deuren. Maar hij ziet een deur niet als iets dat je op slot doet om buitenstaanders buiten te sluiten, hij ziet de deur, de drempel, als de plek van waar de gastheer de gast onvoorwaardelijk welkom heet. De gastheer heeft al dagen in de deuropening gestaan en verlangend uitgekeken naar of er nog onverwachte bezoekers zouden komen. De vreemdeling kan mij verhalen vertellen van ver, de vreemdeling die totaal anders is dan ik. Dat is waarom zijn bezoek bevrijdend is, hij verruimt mijn blik. Hij opent deuren voor mij die ik zelf van binnenuit niet openen kon. Dit heeft te maken met de frisse blik van de buitenstaander, iemand die nog niet is vastgeroest in de algemeen geaccepteerde dogma’s binnen het huis, iemand die het huis op zijn grondvesten doet schudden omdat hij alles wat vanzelfsprekend werd gevonden ter discussie stelt.
Ik weet van mijzelf dat ik behoorlijk naïef ben, tegen beter weten in blijf ik altijd geloven in de goedheid van de mens. Iedere keer dat blijkt dat mensen met opzet slechte dingen doen ben ik verbaasd omdat ik zelf al een verklaring bedacht had van dat het per ongeluk gebeurd was. Mensen maken zich wel eens zorgen over wat voor erge dingen mij allemaal zullen worden aangedaan door mijn ‘goedgelovigheid’. Maar toch wil ik er geen afstand van nemen. Sowieso is de innerlijke aard van mensen niet zo makkelijk te veranderen. Er is een verschil tussen onwetendheid en de bewuste keuze om een risico te nemen. Om zo min mogelijk onwetend te zijn is verstandig, het is handig om een realistische inschatting te maken van gevaren en dus niet blindelings een afgrond in te lopen. Wanneer ik de deur wagenwijd openzet en iedere vreemdeling, wie dan ook, gastvrij onthaal, dan kan het zijn dat ik mij heel goed realiseer dat ik een vadermoordenaar binnenhaal, dat ik er bewust voor kies dat risico te lopen, omdat wanneer ik de deur volledig barricadeer met voorwaarden, ik misschien de goede vreemdeling die ik juist wel binnen had moeten laten, de deur wijs.
Een aantal Joodse ethische waarden komen heel nadrukkelijk naar voren in de filosofie van zowel Levinas als Derrida, bijvoorbeeld de plicht om anderen te helpen – vooral de armen en kwetsbaren – de universele naastenliefde, vergevingsgezindheid, gelijkheid en verantwoordelijke vrijheid. Deze waarden maken de filosofie erg mooi vind ik en zij maken ook dat ze als gereedschap gebruikt kunnen worden om polarisatie, geweld, dwang, vreemdelingenhaat en racisme tegen te gaan.
Natuurlijk is het allemaal niet zo eenvoudig en dat is ook wat Derrida steeds blijft herhalen. Absolute onvoorwaardelijke gastvrijheid is niet mogelijk, individueel al niet (er passen niet meer dan 20 zwervers in mijn huis en ik vind het er dan al zeker niet leuk meer) en op het niveau van de samenleving al helemaal niet (immigranten kunnen niet onbeperkt worden toegelaten). En niet alles kan op individueel niveau besloten worden, er zijn wetten nodig om rechten en plichten van individuen te beschermen en te beschikken over sanctiemogelijkheden.
Voor Derrida is er een voortdurend dilemma / paradox tussen de onvoorwaardelijke gastvrijheid die je eigenlijk zou willen bieden en de voorwaardelijkheid die tegelijkertijd noodzakelijk is. Datgene wat noodzakelijk is, is onmogelijk, dus ben je steeds aan het zoeken naar een zo goed mogelijk evenwicht.
Ad.2. Wat ik het grote probleem vindt van het huidige beleid / de houding van de Nederlandse regering is dat dit dilemma nauwelijks ervaren wordt. Verdonk is de ijzeren dame die het als haar taak zie de deur van het huis Nederland zo goed mogelijk dicht te houden. De toegang is extreem voorwaardelijk, alleen als bewezen is dat een buitenlander niet crimineel is, Nederlands geleerd heeft, genoeg verdient, als bewezen is dat hij bedreigd wordt in het land van herkomst, als alles bekend is over die persoon (niet alleen zijn naam) en hij belooft aan alle voorwaarden van inburgering en aanpassing te voldoen, dan gaat de deur op een kiertje open en mag hij naar binnen glippen, anders niet. Dat is geen gastvrijheid. Dat Verdonk gewoon het regeringsbeleid uitvoert spreekt voor zich, maar met wat voor houding / mentaliteit zij dat doet is niet vanzelfsprekend. Bij de Schiphol brand bleef ze maar als een vastgelopen LP herhalen dat er adequaat gehandeld is. Op geen enkel moment heeft ze medeleven getoond met de elf mensen die zijn omgekomen. Dat is waar het mij om gaat: de menselijkheid. Verdonk ziet vreemdelingen als vervelende barbaarse wezens die de Nederlandse samenleving komen ontwrichten. Ze ziet hen niet als gewone mensen die zoals iedereen met respect behandeld moeten worden. De vijandigheid naar vreemdelingen toe, het wij-zij denken, het generaliseren en discrimineren, dat heeft een zeer negatief effect op de samenleving. De vreemdelingen krijgen het gevoel dat ze er niet bij horen en het gevolg is dat velen zich afkeren van de samenleving en dat sommigen radicaliseren. Juist de politici moeten het goede voorbeeld geven en aangeven dat iedereen die in Nederland woont meetelt en dat zij zonder te discrimineren gewoon als mens behandeld moeten worden.
Comments:
<< Home
Hallo Es "Is het slecht om goed te zijn?" going to take 1 month to interprate this posting in blog...
SiKi
SiKi
# posted by 
: 10:59 PM
: 10:59 PM
Sorry Siki ;)
I can make a summary in English as soon as possible. To start with I can tell you that the title means: "Is it bad to be good?"
I can make a summary in English as soon as possible. To start with I can tell you that the title means: "Is it bad to be good?"
Hoi Esther,
Dit heeft niks te maken met deze entry, maar meer met jouw blog in het algemeen. Ik kwam toevallig net deze post tegen op een ander weblog: Reading Levinas - The Artyom Reader
Groeten uit Jerevan,
Myrthe
Dit heeft niks te maken met deze entry, maar meer met jouw blog in het algemeen. Ik kwam toevallig net deze post tegen op een ander weblog: Reading Levinas - The Artyom Reader
Groeten uit Jerevan,
Myrthe
# posted by : 10:54 AM
: 10:54 AM
Hoi Myrthe,
Hoe gaat het? Leuk dat je mijn blog leest. Grappig dat er nu "Nederlandse blog correspondenten" zijn in Ierland (Letty) en Armenië. Dit is de echte globalisering. En dank je voor de blog link en promotie van die van mij.
Post a Comment
Hoe gaat het? Leuk dat je mijn blog leest. Grappig dat er nu "Nederlandse blog correspondenten" zijn in Ierland (Letty) en Armenië. Dit is de echte globalisering. En dank je voor de blog link en promotie van die van mij.
<< Home
