7/04/2005
"Ik eis mezelf terug"
In zijn artikel genaamd "Ik eis mezelf terug" in de Volkskrant van 15 januari 2005 legt Fouad Laroui (schrijver en wetenschapper VU) de filosofie van Levinas m.b.t. de multiculturele samenleving heel duidelijk en concreet uit, zonder dat hij Levinas' filosofie zelf kent, dus wie weet zijn zijn ideeën over de ontmoeting met de ander aardig universeel (als mensen hetzelfde idee los van elkaar bedenken). Onderstaande tekst komt van de weblog van Anja Meulenbelt.
---
Sartre schreef eens een boekje over antisemitisme, “Overdenkingen bij het joodse vraagstuk”. Fouad Laroui las het als jongen, en twee dingen vielen hem erin op:
- Ten eerste: de heldere definitie van het racisme: je neemt van een individu één kenmerk - zijn huidskleur, zijn etnische afkomst - en daarmee verklaar je het hele individu.
- Ten tweede de bekende Sartriaanse bewering dat de antisemiet de jood creëert.
Wat we nu kunnen waarnemen is dat mensen die allang dachten Nederlanders te zijn, met net als iedereen een hele reeks van identiteiten, ze zijn vrouw of man, ze zijn moeder of dochter of beide, ze zijn student of werkloos of verkoopster of taxichauffeur of dichter, ze wonen in een dorp of de grote stad, ze zijn ongelovig of gelovig, ze zijn migrant of vluchteling of hier geboren - dat die mensen als ze ook nog moslim zijn nu opeens worden gezien, niet meer als uniek individu, maar als vertegenwoordiger van een eenduidige groep: de moslims.
En dat eenduidige, eenzijdige beeld heeft een werking. Wie moslim is moet zich ertoe verhouden, proberen het te negeren, het beeld tegenspreken, zich er juist tegen afzetten, of het zich toe-eigenen: oké, jullie zien mij als moslim? Dan ben ik ook een moslim.
Sterke geesten die het lukt zich er helemaal niets van aan te trekken en hun eigen gang te gaan.
Wat is een moslim vandaag de dag? Wat een niet-moslim van hem maakt, schrijft Laroui. Bij de meeste Europeanen en Amerikanen komt het niet op dat er atheïsten, agnosten, onverschilligen bestaan in wat ‘moslimlanden’ worden genoemd.
Laroui: “Peter spreekt me aan in de kantine, met een brede glimlach.
‘Zeg eens, wat denk jij als moslim, over…’
Ik onderbreek hem, nog voordat hij verder kan gaan.
‘Beste vriend, ik denk niet als moslim, ik denk als individu, ik denk als mezelf.’
Stomverbaasd houdt hij zijn mond. Ik ga ergens apart zitten, boos en verdrietig.
Waarom die woede, vraagt u mij misschien? Omdat ik de indruk heb gekregen in het gele boekje van Sartre terecht te zijn gekomen: en dat is een verschrikkelijke achteruitgang als je dertig jaar lang dacht een persoon te zijn, een individu.”
Er zijn geen individuen meer, er is alleen nog een wij en er is jullie, schrijft Laroui, en hij geeft de voorbeelden van de beeldvorming die er nu plaats vindt, waarin gedacht wordt dat alle moslims zich laten leiden door imams, ook al hebben ze er van hun leven nog nooit een gesproken, of de manier waarop er nu herhaaldelijk wordt gesproken over ‘de rituele moord op Theo van Gogh’ alsof er zoiets bestaat als een hoofdstuk in de gebedenboeken van de moslims over hoe slacht je de vijanden van God af.
Dit is het punt, zegt Laroui. Bewust of onbewust spelen veel moslims het spel mee. Als jullie mij zo definiëren, dan doe ik niet alleen mee maar ik ben er nog trots op ook. Vandaar dat Laroui een meisje dat hij alleen maar kende in spijkerbroek, geboren en getogen in Amsterdam, nu met een hoofddoek ziet lopen, en een groot deel van de e-mails die hij krijgt van Marokkaanse studenten nu beginnen met “salam”.
Tijd voor een nieuwe Sartre die ‘Overdenkingen bij het moslimvraagstuk’ schrijft.
---
Of tijd dus voor een nieuwe Levinas die 'Overdenkingen bij de multiculturele samenleving' schrijft.
